تلسکوپ جیمز وب یک سیاره شبیه زمین را شناسایی کرد؛ خبری از اتمسفر نیست!

پنج سال پیش، تلسکوپ فضایی مادون قرمز اسپیتزر ناسا موفق به کشف هفت سیاره فراخورشیدی سنگی شد که به دور یک ستاره مشترک با نام TRAPPIST-1 می‌چرخند. اکنون، تلسکوپ جدید و قدرتمند ناسا یعنی تلسکوپ فضایی جیمز وب (JWST) توانسته دمای یکی از این سیاره‌ها موسوم به TRAPPIST-1b را اندازه‌گیری کند و نتیجه نیز در قالب یک مقاله جدید در مجله Nature به چاپ رسیده است.

این خبر برای علاقه‌مندان فضا و نجوم بسیار هیجان‌انگیز است اما چیزی که ممکن است آن‌ها را ناامید کند این است که TRAPPIST-1b با وجود شباهتی که به سیاره ما یعنی زمین دارد، تقریباً غیرقابل سکونت است.

اخترشناسان از دوربین مادون قرمز میانی JWST به نام MIRI برای جستجوی تشعشعات حرارتی سیاره مذکور استفاده کرده و توانستند دمای سطح آن را اندازه بگیرند. آن‌ها دریافتند که TRAPPIST-1b بسیار سوزان است و دمای آن به حدود 450 درجه فارنهایت (232 درجه سانتیگراد) می‌رسد که تقریباً معادل دمای یک اجاق گاز روشن است! همچنین، تخمین زده می‌شود که این سیاره فاقد جو باشد.

این کشف جدید یک دستاورد مهم دیگر برای تلسکوپ فضایی جیمز وب است که از زمان شروع به کار خود به طور پیوسته خبرساز بوده است.

مقامات ناسا در بیانیه‌ای گفتند:

این اولین مورد از شناسایی نوری است که از یک سیاره فراخورشیدی به کوچکی و خنکی سیارات سنگی منظومه شمسی خودمان ساطع می‌شود.

توماس گرین، اخترفیزیکدان ناسا و نویسنده اصلی این مقاله جدید نیز در بیانیه‌ای گفته:

هیچ تلسکوپی تا پیش از این حساسیت کافی برای اندازه‌گیری چنین نور مادون قرمز میانی ضعیفی را نداشته است.

خبر اولیه کشف هفت سیاره فراخورشیدی TRAPPIST-1 هیجان زیادی را در جامعه نجومی برانگیخت، چرا که همه این سیاره‌ها به اندازه زمین هستند و در منطقه قابل سکونت منظومه خود قرار دارند (منطقه‌ای که فاصله مناسبی با ستاره مرکزی داشته و در آن فاصله امکان وجود آب مایع در سطح سیاره وجود دارد). با این حال،‌نباید در خصوص احتمال یافتن یک سیاره قابل سکونت جدید برای انسان‌ها خیلی هیجان زده شد. در شرایط فعلی و با تکنولوژی‌های موجود، سیارات TRAPPIST-1 خارج از دسترس ما هستند و در فاصله عظیم 378 تریلیون کیلومتری از زمین قرار دارند! آن‌ها همچنین به دور ستاره‌ای بسیار کوچک‌تر و قرمزتر از خورشید ما می‌چرخند که به عنوان ستاره کوتوله M شناخته می‌شود.

توماس گرین در همین زمینه معتقد است:

در کهکشان راه شیری ما ده برابر چنین ستاره‌های شبیه خورشید وجود دارد و احتمال وجود سیارات سنگی در آن‌ها دو برابر بیشتر است.

این کوتوله‌های M که به وفور در جهان هستی وجود دارند، یک هدف مشخص و آشکار برای اخترشناسانی هستند که به دنبال سیارات قابل سکونت هستند، و رصد سیارات سنگی در اطراف این ستاره‌های کوچک‌تر بسیار آسان‌تر است. با این حال، یک نکته مهم وجود دارد: کوتوله‌های M بسیار فعال‌تر از خورشید ما هستند، اغلب شعله‌ور می‌شوند و پرتوهای پرانرژی از خود ساطع می‌کنند که می‌تواند به حیات فرازمینی در حال شکل‌گیری در سیاره‌های اطراف یا جو آن‌ها آسیب برساند.

مشاهدات قبلی از TRAPPIST-1b به اندازه کافی دقیق نبودند که مشخص کنند این سیاره اتمسفر دارد یا اینکه یک تکه سنگ عظیم بایر است. سیاره به طور جزر و مدی به ستاره خود قفل شده است، به این معنی که یک طرف همیشه رو به ستاره خود است و طرف دیگر در شب ابدی گیر کرده است. شبیه‌سازی‌ها نشان می‌دهند که اگر این سیاره جو داشته باشد، قاعدتاً باید دمای آن کمتر از حد معمول باشد، زیرا هوا گرما را در هر دو طرف توزیع می‌کند. با این حال، جیمز وب دمای بسیار داغ‌تری را برای این سیاره ثبت کرده که نشان می‌دهد هیچ جوی وجود ندارد و در نتیجه یک سیاره دیگر از فهرست سیاره‌های احتمالی قابل سکونت بشر حذف شد.

درست است که اثبات غیرقابل سکونت بودن TRAPPIST-1b خبر بدی بود، اما یک نکته هیجان‌انگیز همچنان وجود دارد و آن هم اینکه مشخص شد تلسکوپ فضایی جیمز وب قادر به انجام این نوع اندازه‌گیری‌ها است و مطمئناً در آینده به اندازه‌گیری بیشتر ادامه خواهد داد تا وجود اتمسفر و دمای بسیاری از سیاره‌های دیگر را نیز بررسی کند.

پیر-اولیویه لاگیج که یکی از توسعه دهندگان MIRI است، در بیانیه‌ای گفته:

من همیشه آرزوی رسیدن به یک هدف را داشتم و آن هم این بود. این اولین بار است که می‌توانیم تشعشعات یک سیاره سنگی و معتدل را تشخیص دهیم. این یک گام واقعا مهم در مسیر کشف سیارات فراخورشیدی است.

تلسکوپ فضایی جیمز وب از زمانی که به فضا پرتاب شده و شروع به کار کرده، امیدواری‌های زیادی را در جامعه اخترشناسی ایجاد کرده و دانشمندان به آینده این تلسکوپ قدرتمند و خدماتی که می‌تواند به بشر ارائه دهد، کاملاً خوشبین هستند. اگر سیاره قابل سکونتی در محدوده قابل رؤیت جیمز وب باشد، مطمئناً دیر یا زود شاهد کشف آن خواهیم بود که می‌تواند بزرگ‌ترین خبر تاریخ اخترشناسی باشد.