آیا ایران آمادگی لازم برای خودروهای برقی را دارد؟

پاسخ کوتاه به این سؤال این است که “بله، ایران آمادگی لازم برای خودروهای برقی را دارد، اما به برخی زیرساخت‌ها و حمایت‌های دولتی نیاز دارد.”

شائبه غالب مردم در مورد عرضه خودروهای برقی در ایران به تأمین برق لازم، امکان سرویس و خدمات به این خودروها، هزینه بالای تعویض باتری‌ها و قیمت بالای خود ماشین‌ها خلاصه می‌شود. بر اساس پیش‌بینی‌های وزارت صنعت، معدن و تجارت، تعداد خودروهای برقی در ایران تا سال ۱۴۰۴ به ۱۰۰ هزار دستگاه خواهد رسید.

در زمینه فناوری، ایران در حال حاضر در زمینه تولید خودروهای برقی در مراحل اولیه است. شرکت‌های خودروسازی ایرانی مانند ایران‌خودرو، کرمان موتور، مپنا و سایپا درحال‌توسعه و برنامه‌ریزی تولید خودروهای برقی هستند. وزیر جدید صنعت از مشوقان و طرفداران الکتریکی‌سازی است. علاوه بر این، در سال ۱۴۰۱، شرکت مپنا با همکاری شرکت‌های ایرانی و خارجی، خط تولید باتری لیتیوم یون را در شهر شیراز راه‌اندازی کرد. این خط تولید ظرفیت تولید ۱۰۰ میلیون سلول باتری لیتیوم یون در سال را دارد و برای تولید باتری‌های مورد استفاده در وسایل نقلیه برقی، تجهیزات الکترونیکی و ذخیره انرژی در نظر گرفته شده است.

همچنین، شرکت نواسی در سال ۱۳۹۹ موفق به تولید اولین سلول آزمایشگاهی باتری فلز – هوایی با ظرفیت انرژی بالا شد. این باتری‌ها که بر پایه لیتیوم هستند، می‌توانند تا ۵ برابر انرژی بیشتری نسبت به باتری‌های لیتیوم یون ذخیره کنند. با توجه به پتانسیل بالای بازار باتری‌های لیتیوم یون در ایران و جهان، پیش‌بینی می‌شود که تولید این نوع باتری در ایران در سال‌های آینده افزایش یابد.

بااین‌حال، ایران در زمینه زیرساخت‌های خودروهای برقی هنوز با چالش‌هایی روبرو است. تعداد ایستگاه‌های شارژ خودروهای برقی در ایران بسیار محدود است. این امر می‌تواند برای مالکان خودروهای برقی مشکل‌ساز باشد. برنامه وزارت صنعت، معدن و تجارت برای توسعه زیرساخت‌های شارژ خودروهای برقی در ایران، ایجاد ۱۰ هزار ایستگاه شارژ تا سال ۱۴۰۴ است. این برنامه شامل احداث ایستگاه‌های شارژ عمومی در اماکن پرتردد مانند مراکز تجاری، پارکینگ‌ها و بزرگراه‌ها، و همچنین توسعه ایستگاه‌های شارژ خانگی و محل کار است.

علاوه بر این، قیمت خودروهای برقی در ایران در ابتدا نسبتاً بالا خواهد بود. این امر می‌تواند مانعی برای پذیرش خودروهای برقی در ایران باشد.

با توجه به این چالش‌ها، ایران برای گسترش استفاده از خودروهای برقی نیاز به سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها و حمایت‌های دولتی دارد. دولت ایران می‌تواند با ارائه یارانه‌های دولتی، مالیات‌های کمتر، و حمایت‌های مالی از شرکت‌های تولیدکننده، به گسترش استفاده از خودروهای برقی کمک کند.

در صورت رفع این چالش‌ها، ایران می‌تواند به یکی از قطب‌های تولید و استفاده از خودروهای برقی در منطقه تبدیل شود.

چرا خودروهای برقی؟

ایران در حال حاضر با چالش‌های بزرگی در مصرف سوخت و آلایندگی روبروست. دولت قصد دارد تا با استفاده از ابزارهای کنترلی چون کارت سوخت و محدودیت در سهمیه سوخت یا با افزایش قیمت، میزان مصرف سوخت را با میزان تولید هماهنگ کند. بااین‌حال به دلایل مختلفی که مهم‌ترین آن، تکنولوژی پایین و از رده خارج خودروهای تولیدی است و همچنین تأثیرات تورمی غیر قابل کنترل افزایش بهای سوخت، تاکنون به موفقیتی در این زمینه دست نیافته است. میزان هدررفت منابع و ثروت ملی توسط خودروهای بنزینی به حدی است که تقریباً تأثیر آن روی اقتصاد همه کشور به‌وضوح قابل مشاهده است. بارها در gsxr هم به این نکته اشاره کرده‌ایم که با کنترل مصرف سوخت از طریق بهسازی تکنولوژی خودروهای تولیدی می‌توان به چه میزان چشمگیری بر درآمدهای عمومی افزود. حال بخشی از این صرفه‌جویی‌ها می‌تواند به سمت ایجاد زیرساخت‌هایی برای خودروهای برقی برود و بخش دیگری برای رفع مشکلات کشور و فقر استفاده شود.

مهم‌ترین زیرساخت‌ها برای عرضه خودروهای برقی عبارت‌اند از:

• ایجاد شبکه‌ای از ایستگاه‌های شارژ: این امر برای اطمینان از اینکه صاحبان خودروهای برقی می‌توانند به‌راحتی و به سرعت خودروهای خود را شارژ کنند، ضروری است. دولت‌ها می‌توانند با ارائه مشوق‌هایی برای ساخت و راه‌اندازی ایستگاه‌های شارژ، به توسعه این زیرساخت کمک کنند. ایستگاه‌های شارژ باید در پارکینگ‌ها، مجتمع‌های بین‌راهی، مجموعه‌های فرهنگی و تفریحی بزرگ، فروشگاه‌های بزرگ، پارک‌ها و مناطق گردشگری و حتی پمپ‌بنزین‌ها تعبیه شوند.
• ارتقای شبکه برق: خودروهای برقی نسبت به خودروهای بنزینی به برق بیشتری نیاز دارند. دولت‌ها می‌توانند با سرمایه‌گذاری در شبکه برق، به اطمینان از اینکه می‌تواند از افزایش تقاضای برق ناشی از خودروهای برقی پشتیبانی کند، کمک کنند. مصرف برق در ایران در حال حاضر بیشتر از میزان تولید آن است و با ورود خودروهای برقی به شکل انبوه می‌تواند تبدیل به چالشی بزرگ شود. انتقال سرمایه از بخش تولید بنزین به تولید برق می‌تواند کمی از این گره‌ها را باز کند.
• توسعه زیرساخت‌های تولید باتری: باتری‌ها یکی از اجزای کلیدی خودروهای برقی هستند. دولت‌ها می‌توانند با سرمایه‌گذاری در توسعه و تولید باتری‌های جدید، به کاهش هزینه‌ها و افزایش عملکرد باتری‌ها کمک کنند. دانش تولید باتری‌های مدرن، باعث می‌شود تا تولید خودروهای برقی، وابستگی کاملی به تأمین‌کنندگان آنها ایجاد کند و در صورت هرگونه چالشی در تأمین مانند تحریم، برنامه‌های تولید خودروها مختل خواهد شد.

علاوه بر این، دولت‌ها می‌توانند با اتخاذ سیاست‌هایی برای تشویق مردم به استفاده از خودروهای برقی، به گسترش استفاده از این خودروها کمک کنند. این سیاست‌ها می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• ارائه یارانه‌های دولتی برای خودروهای برقی: این امر می‌تواند هزینه خودروهای برقی را برای مصرف‌کنندگان کاهش دهد. دولت این یارانه پرداختی را به‌آسانی از کاهش پرداخت یارانه سوخت، جبران می‌کند.
• کاهش مالیات بر خودروهای برقی: این امر می‌تواند خودروهای برقی را برای مصرف‌کنندگان جذاب‌تر کند. خودروهای الکتریکی، مشکلات عمومی کمتری نظیر آلایندگی دارند و این موضوع به میزان زیادی به دولت برای کنترل آلایندگی کمک می‌کند و هزینه‌های آن را می‌کاهد و بنابراین طبیعی است که انتظار کاهش مالیاتی برای چنین خودروهایی داشته باشیم.
• ممنوعیت یا محدودیت استفاده از خودروهای بنزینی در مناطق شهری: این امر می‌تواند به کاهش آلودگی هوا و بهبود کیفیت هوا کمک کند. مزایای خودروهای الکتریکی برای حمل‌ونقل شهری باعث شده تا قوانین محدودکننده زیادی برای تردد درون‌سوزها در کشورهای پیشرو تا چند سال آینده وضع شود.

قیمت و هزینه‌ها

خودروهای برقی به‌واسطه گرانی باتری‌های مدرن، در حال حاضر از مدل‌های مشابه درون‌سوز گران‌ترند. دولت‌ها با ارائه مشوق‌هایی این اضافه هزینه را برای مصرف‌کنندگان جبران می‌کنند. لازم است که دولت ایران نیز همان گونه که پیش از این تصویب شده بود، تعرفه واردات چنین خودروهایی را صفر نگاه دارد. البته به نظر می‌رسد با نمایش تعدادی خودروی چینی و ایرانی برقی شده که توسط خودروسازان اصلی کشور رونمایی شده‌اند، این مصوبه، تغییر یابد و به بهانه حمایت از تولید خودروهای برقی داخلی، واردات این خودروها نیز مشمول تعرفه شوند؛ بنابراین با حضور خودروسازان داخلی در این حوزه، احتمال دسترسی عموم مردم با قیمت جهانی به چنین خودروهایی دورازذهن خواهد بود. این موضوع می‌تواند مزایای چنین خودروهایی را برای مردم و دولت به نفع منافع تولیدکنندگان از بین ببرد.

دولت‌های بسیاری در سراسر جهان به سرعت در حال سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های خودروهای برقی هستند. این امر به گسترش استفاده از این خودروها و کاهش آلودگی هوا و گازهای گلخانه‌ای کمک خواهد کرد و اهمال و ازدست‌دادن فرصت در این زمینه می‌تواند کشور ما را در این زمینه به شدت دچار خسران نماید.