جت لگ چیست؟ علل، علائم و راه‌های مقابله با آن
جت لگ چیست؟ علل، علائم و راه‌های مقابله با آن
جت لگ چیست؟
جت لگ یک اختلال موقتی در چرخه خواب است که در نتیجه سفر سریع بین چندین منطقه زمانی رخ می‌دهد. هر فرد دارای یک ساعت درونی به نام ریتم شبانه‌روزی است که چرخه‌ی خواب و بیداری را تنظیم کرده و بر عملکردهای حیاتی مانند خلق‌وخو، ترشح هورمون‌ها، متابولیسم و سیستم ایمنی تأثیر می‌گذارد.
این اختلال زمانی اتفاق می‌افتد که ساعت بیولوژیکی بدن همچنان با زمان منطقه‌ی مبدأ هماهنگ است، درحالی‌که فرد در معرض زمان منطقه‌ی مقصد قرار گرفته است. هرچه تعداد مناطق زمانی عبورشده بیشتر باشد، احتمال بروز جت لگ افزایش می‌یابد.
تأثیر ساعت بیولوژیکی بر بدن
ساعت بیولوژیکی تنها مسئول تنظیم خواب نیست، بلکه کنترل‌کننده‌ی طیف گسترده‌ای از فرآیندهای حیاتی بدن است، از جمله:
• تعادل هورمونی
• خلق‌وخو و سطح تمرکز
• عملکرد سیستم ایمنی
• عملکرد دستگاه گوارش
• متابولیسم
اختلال ریتم شبانه‌روزی و سیستم ایمنی
براساس گزارش مرکز اطلاعات بیوتکنولوژی (NCBI)، اختلال مکرر در ریتم شبانه‌روزی می‌تواند منجر به اختلالات پایدار در عملکرد سیستم ایمنی شود. این مرکز تأکید می‌کند که حفظ یک ریتم منظم داخلی برای سلامت کلی بدن ضروری است.
از سوی دیگر، مؤسسه تحقیقات ارتش والتر رید در گزارشی که توسط مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها (CDC) منتشر شده، اشاره کرده است که تأثیرات جت لگ فراتر از بی‌خوابی و خستگی است و شامل موارد زیر می‌شود:
• کاهش تمرکز و اختلال در ادراک
• خواب‌آلودگی شدید در طول روز
• مشکلات گوارشی
• احساس کسالت عمومی
مدت زمان بازگشت بدن به حالت عادی
بدن بلافاصله پس از پرواز به تعادل قبلی خود بازنمی‌گردد. مدت زمان بهبودی به عوامل مختلفی بستگی دارد، از جمله:
• تعداد مناطق زمانی عبورشده (سفر به سمت شرق معمولاً سخت‌تر است)
• سن و وضعیت سلامت فرد
علائم جت لگ معمولاً طی یک تا دو روز پس از سفر ظاهر می‌شوند و سازگاری کامل با شرایط جدید، تقریباً به ازای هر منطقه‌ی زمانی، یک روز زمان می‌برد. به‌عنوان مثال، در یک سفر که شش منطقه زمانی را طی می‌کند، ممکن است بدن تا نه روز زمان نیاز داشته باشد تا به‌طور کامل بهبود یابد.
راهکارهای تسریع سازگاری با جت لگ
یکی از مؤثرترین روش‌ها برای کاهش تأثیرات جت لگ، مدیریت هدفمند قرارگیری در معرض نور است. نور (طبیعی یا مصنوعی) به تنظیم مجدد ساعت بیولوژیکی بدن کمک می‌کند:
• نور صبحگاهی ریتم شبانه‌روزی را تقویت کرده، بیدار شدن و خوابیدن زودتر را تسهیل می‌کند.
• نور عصرگاهی باعث تأخیر در ریتم شبانه‌روزی شده و منجر به دیرتر خوابیدن می‌شود.
بنابراین، زمان قرارگیری در معرض نور عاملی کلیدی در تسریع یا کند کردن روند سازگاری با منطقه‌ی زمانی جدید است.
