شناسایی آشفتگی‌های مشکوک در اطراف سیاهچاله مرکز کهکشان
شناسایی آشفتگی‌های مشکوک در اطراف سیاهچاله مرکز کهکشان
تلسکوپ فضایی جیمز وب که سال ۲۰۲۱ به فضا پرتاب شد و از سال ۲۰۲۲ به جمع‌آوری داده‌های فضایی پرداخت، به ستاره‌شناسان امکان داد تا برای نخستین بار ناحیه اطراف سیاهچاله «کمان اِی*» (*Sagittarius A) را رصد و الگوهای فعالیت آن را شناسایی کنند. اکنون مشخص شده که برخلاف تصور قبلی که این ناحیه را نسبتا پایدار می‌دانست، منطقه اطراف این سیاهچاله سرشار از فعالیت و تلاطم است.
به گفته پژوهشگران، قرص برافزایشی، یعنی قرص چرخانی از گاز در حال سقوط به درون سیاهچاله، مدام در حال سوسو زدن است. این نور ظاهرا از ماده‌ای گسیل می‌شود که به افق رویداد سیاهچاله کهکشان ما نزدیک می‌شود.
افق رویداد طبق تعریف ستاره‌شناسان، نقطه‌ای است که پس از آن، هیچ چیز‌ــ نه ستارگان، نه سیارات، نه گاز و غبار و نه حتی نور‌ــ نیز نمی‌تواند از کشش گرانشی سیاهچاله فرار کند.
افق رویداد یک سیاهچاله در عین حال آثار نسبیتی عجیبی نیز دارد و برای مثال، اگر ما درست خارج از افق رویداد سیاهچاله عظیم مرکز کهکشان راه شیری بایستیم و به مدت یک دقیقه آنجا بمانیم، این یک دقیقه طبق نظریه نسبیت عام اینشتین، معادل ۷۰۰ سال در زمین خواهد گذشت، زیرا زمان در میدان گرانشی قوی آنجا بسیار کندتر از زمان روی زمین می‌گذرد.
بیشتر بخوانید:
– کدام سیاره به خورشید نزدیک‌تر است؟
– رازهای نهفته در بستر اقیانوس: چگونه شیب زمین بر عصرهای یخبندان تأثیر می‌گذارد
– سیاه‌چاله‌های بدون تکینگی؛ کشف جدید دانشمندان
سیاهچاله کهکشان ما در خواب زمستانی نیست
دانشمندان پیش از این بر این باور بودند که سیاهچاله کمان اِی* که چهار میلیون برابر خورشید جرم دارد و در فاصله ۲۶ هزار سال نوری از ما واقع شده، سیاهچاله‌ای «خفته و غیرفعال» است.
تنها نشانه‌هایی که از فعالیت آن وجود داشت و کاوشگر «تصویربرداری قطبش‌سنجی پرتو اکس» ناسا یا به طور خلاصه آی‌اکس‌پی‌ئی (IXPE)، آن را ثبت کرده، این بود که این هیولای خفته حدود ۲۰۰ سال پیش از خواب بیدار شده، تعدادی از اجرام کیهانی مجاور خود را بلعیده و دوباره به خواب رفته است.
پژوهشگران پیش از این گفته بودند که سیاهچاله عظیم‌مرکز کهکشان ما در حدود پایان قرن نوزدهم، از خواب بیدار شده و هر گاز و غباری را که در دسترس بوده، بلعیده است. این اشتهای جنون‌آمیز حدود چند ماه تا یک سال طول کشیده و پس از آن، سیاهچاله بار دیگر به خواب فرو رفته و غیرفعال شده است.
اما اینک مشاهدات جدید نشان می‌دهند که سیاهچاله کهکشان ما در واقع به خواب فرو نرفته، بلکه کاملا برعکس، رصدهای تلسکوپ فضایی جیمز وب، از وجود فوران‌های درخشان در آن خبر می‌دهند.
پژوهشگران می‌گویند در جریان رصدهای آن‌ها در یک دوره ۲۴ ساعته معمولا یک تا سه فوران بزرگ رخ داده و فوران‌های کوچک‌تری نیز در فواصل بین آن‌ها مشاهده شدند.
به گزارش رویترز، فرهاد یوسف‌زاده، اخترفیزیکدان دانشگاه نورت‌وسترن در ایلینوی و نویسنده اصلی مقاله‌ای که در «آستروفیزیکال ژورنال لترز»(Astrophysical Journal Letters) منتشر شده می‌گوید: «قرص برافزایشی منطقه‌ای بسیار آشفته و پرتلاطم است و هرچه گاز به سیاهچاله نزدیک‌تر می‌شود، این آشفتگی و تراکم بیشتر می‌شود و تحت نیروی گرانشی شدید فشرده می‌شود.»
به گفته محققان، این یافته‌های جدید بر اساس ۴۸ ساعت رصد مداوم و در هفت بازه زمانی بین ۶ تا ۹.۵ ساعته جمع‌آوری شده‌اند و به پژوهشگران امکان داده‌اند که درخشندگی اطراف این سیاهچاله را پیوسته اندازه‌گیری کنند.
یوسف‌زاده می‌گوید حدود ۹۰ درصد از مواد قرص برافزایشی در نهایت وارد سیاهچاله می‌شوند، در حالی که باقی‌مانده به فضا بازگردانده می‌شود.
یافته‌های پژوهشگران همچنین نشان می‌دهد که این قرص برافزایشی ظاهرا از ماده‌ای تشکیل شده که از بادهای ستاره‌ای ستارگان نزدیک سرچشمه گرفته است. به این معنا که گازهایی که از سطح این ستارگان خارج شده‌اند، تحت نیروی گرانشی سیاهچاله کمان اِی* به دام افتاده‌اند.
پرتوهایی که از سیاهچاله «کمان اِی*» ساطع می‌شوند در طول موج‌های مختلف، از امواج رادیویی گرفته تا فروسرخ، مرئی و حتی پرتو ایکس وجود دارند اما از آنجا که در فاصله میان این سیاهچاله و ما گردوغبار بسیار غلیظی وجود دارد، ما قادر نیستیم نور مرئی آن را مشاهده کنیم. با این حال، پژوهشگران با استفاده از امواج رادیویی و فروسرخ توانسته‌اند جزئیات بسیار بیشتری را از فعالیت این سیاهچاله ثبت کنند و حتی تصویری از آن تهیه کنند.
