شهرنشینی چه میزان به محیط زیست آسیب می‌رساند؟

تاثیر شهرنشینی بر محیط زیست بسیار گسترده است، به طوری که تا ۷۰ درصد گازهای گلخانه‌ای جهان که یکی از دلایل اصلی تغییرات اقلیمی‌اند، در شهرها تولید می‌شوند؛ این مسئله اغلب حاصل برنامه‌ریزی شهری ضعیف به‌ویژه در مناطق نامناسب برای جمعیت‌ بالا و همچنین وابستگی به سوخت‌های فسیلی برای پاسخ‌گویی به تقاضای انرژی بالا است.

اگرچه شهرنشینی کلید توسعه اقتصادی است، پرداختن به آثار زیست‌محیطی آن هم برای تامین رفاه اجتماعی حیاتی است. برای کاهش آثار منفی و توسعه شهرهای پایدار از نظر محیط زیستی، ابتکارهای جهانی مختلفی وجود دارد، اما سرعت پیشرفت کند بوده است. بیایید به برخی چالش‌های زیست‌محیطی شهرنشینی و اینکه چرا پرداختن به آن‌ها مهم است، نگاهی بیندازیم.

زباله‌های شهری
رشد جمعیت در مناطق شهری به تولید زباله بیشتر منجر می‌شود. پیش‌بینی شده است که میزان زباله‌ها در جهان تا سال ۲۰۵۰ به ۳۴میلیارد تن در سال افزایش یابد. سطح فعلی حدود ۲.۰۱ میلیارد تن است که حداقل ۳۳درصد از آن به شیوه‌ای ایمن از نظر زیست‌محیطی دفع نمی‌شوند. بسیاری از این زباله‌ها زیر خاک مدفون و باعث آلودگی خاک می‌شوند و در بسیاری از نقاط جهان مواد زائد به طور موثر بازیافت، استفاده مجدد یا به‌درستی دفع نمی‌شوند. در نتیجه زباله‌ها به‌ویژه در کشورهای در حال توسعه، زیر زمین انباشته می‌شوند.

در حال حاضر افراد در سراسر جهان به‌طور متوسط ۰.۷۴ کیلوگرم زباله در روز تولید می‌کنند که طیف گسترده‌ای از کشورهای توسعه‌یافته تا درحال توسعه را شامل می‌شود. بنابر اعلام بانک جهانی، حدود ۳۴درصد یا ۶۸۳میلیون تن زباله جهان را کشورهای با درآمد بالا تولید می‌کنند، درحالی‌که تنها ۱۶درصد از جمعیت جهان در این کشورها ساکن‌اند. این درحالی است که با توجه به رشد جمعیت و شهرنشینی، انتظار می‌رود مقدار کل زباله‌های تولیدشده در کشورهای کم‌درآمد تا سال ۲۰۵۰ بیش از سه‌برابر شود. بسیاری از این زباله‌ها آشکارا در طبیعت تخلیه می‌شوند که باعث آلودگی محیط زیست و انتشار گازهای گلخانه‌ای می‌شود؛ زیرا این کشورها برای مدیریت مناسب دفع زباله، زیرساخت‌های لازم را ندارند.

ساخت‌وساز
شهرنشینی تقاضا برای ساختمان‌سازی را افزایش داده است که به‌طور قابل‌توجهی بر تغییرات اقلیمی در جهان تاثیر خواهد داشت. بر اساس گزارش سازمان ملل متحد، ساختمان‌ها ۳۴ درصد از تقاضای جهانی انرژی (عمدتا برای گرمایش و سرمایش و تولید مصالح ساختمانی) را به خود اختصاص می‌دهند و تولیدکننده  ۳۷درصد دی‌اکسید کربن جهان‌اند.

تقاضا برای انرژی به‌ویژه هنگامی بیشتر است که این ساخت‌وسازها در مناطقی انجام شوند که به لحاظ جغرافیایی برای این حجم جمعیت نامناسب‌اند و برای تامین گرمایش یا سرمایش آن‌ها به انرژی زیادی نیاز است. از آنجا که انتظار می‌رود فعالیت‌های ساخت‌و‌ساز در مناطق دارای آب‌وهوای گرم بیشتر شود، تقاضای انرژی حتی از این هم بیشتر خواهد شد. در این مناطق که برای بهره‌وری در مصرف انرژی مقررات کافی ندارند و دسترسی به مواد کم‌کربن برای ساخت‌وساز نیز اندک است، انتشار گازهای گلخانه‌ای افزایش می‌یابد.

کمبود آب
شهرنشینی همراه با تغییرات اقلیمی کمبود آب را تشدید می‌کند. در بسیاری از شهرها به دلیل رشد جمعیت، مدیریت ناکارآمد آب و استفاده صنعتی از منابع آبی،  تقاضا برای آب بیش‌ازحد شده، درحالی‌که تغییرات اقلیمی میزان منابع آب را کاهش داده است.

براساس مطالعات، پیش‌بینی می‌شود جمعیت شهرنشین جهان که با کمبود آب مواجه است، از ۹۳۳میلیون نفر در سال ۲۰۱۶، در سال ۲۰۵۰ به ۱.۶۹۳  تا ۲.۳۷ میلیارد نفر افزایش یابد و تقریبا نیمی از شهرهای بزرگ جهان در مناطق کم‌آب قرار داشته باشند.

بسیاری از شهرها، به‌ویژه در کشورهای درحال توسعه دارای آب‌وهوای گرم، به شیوه‌ای ساخته شده‌اند که پایدار نیستند. این وضعیت بدتر هم خواهد شد، مگر اینکه از طریق پیشرفت‌های فناوری در زمینه صرفه‌جویی در مصرف آب، مدیریت و پایداری فضای سبز و ایجاد زیرساخت‌های کارآمدتر در شهرها برای حفظ آب و کاهش تقاضای آب اقدام‌های جدی انجام شود.

دود و آلودگی هوا
آلودگی هوا نگرانی عمده زیست‌محیطی در شهرها است که بر سلامت عمومی و کیفیت زندگی تاثیر جدی دارد. آلودگی هوا ناشی از افزایش تقاضا برای حمل‌ونقل، تولید برق از سوخت‌های فسیلی و فعالیت‌های صنعتی است.

در حالی که برخی شهرها با بهبود سیستم‌های حمل‌ونقل و استفاده از سوخت‌های پاک در کاهش آلودگی هوا موفق بوده‌اند، در شهرهای بزرگ به‌ویژه در کشورهای در حال توسعه، آلودگی شدید هوا همچنان یک مشکل بزرگ است.