چرا خمیازه می‌کشیم؟
چرا خمیازه می‌کشیم؟
فرضیه‌ای قدیمی و رد آن
بسیاری از افراد بر این باورند که خمیازه برای افزایش سطح اکسیژن خون یا دفع دی‌اکسید کربن اضافی صورت می‌گیرد. «اندرو گالوپ»، استاد زیست‌شناسی رفتاری در دانشگاه «جان هاپکینز» ایالات متحده، در گفت‌وگو با روزنامه گاردین تأکید کرد که این فرضیه اگرچه به ظاهر منطقی است، اما در آزمایش‌های علمی رد شده است.
در دهه ۱۹۸۰ میلادی، پژوهش‌هایی با هدف آزمایش همین نظریه انجام شد که در آن، سطح گازهای تنفسی داوطلبان به طور مصنوعی تغییر داده شد. نتایج نشان داد که این تغییرات، اگرچه بر الگوهای تنفسی تأثیرگذار بود، اما هیچ تأثیری بر تعداد یا نظم خمیازه‌ها نداشت. همچنین، هیچ تفاوت معناداری در الگوی خمیازه کشیدن میان افراد مبتلا به بیماری‌های تنفسی و افراد سالم مشاهده نشد.
نظریه تنظیم دمای مغز
دکتر گالوپ با بررسی مکانیسم فیزیکی خمیازه (شامل باز شدن طولانی فک، دم عمیق و بازدم کوتاه) به این نتیجه رسید که این عمل ممکن است تأثیر مستقیمی بر جریان خون در ناحیه جمجمه داشته باشد. به باور او، خمیازه را می‌توان نوعی «کشش عضلانی» موضعی برای ناحیه سر و گردن دانست که جریان خون شریانی به مغز و بازگشت وریدی به قلب را افزایش می‌دهد.
وی و همکارانش نظریه «تنظیم دمای مغز» را مطرح کرده‌اند. بر این اساس، خمیازه با تنظیم سه متغیر اصلی – میزان جریان خون شریانی، دمای خون و گرمای تولیدشده در اثر فعالیت عصبی – به خنک‌سازی مغز کمک می‌کند. این نظریه با مشاهده افزایش خمیازه در دمای بالای محیط و کاهش آن در هوای خنک، تقویت شده است.
نظریه تغییر حالت مغز
در کنار نظریه تنظیم دما، فرضیه دیگری با عنوان «تغییر برانگیختگی» نیز مطرح است. بر پایه این دیدگاه، خمیازه به مغز کمک می‌کند تا بین حالت‌های مختلف – مانند گذار از خواب به بیداری، یا از حالت بی‌حوصلگی به تمرکز – جابه‌جا شود.
«دکتر اولیویه والوسینسکی»، مورخ پزشکی و پژوهشگر این حوزه، در این باره می‌گوید: «به نظر می‌رسد خمیازه به انتقال فعالیت مغز از شبکه حالت پیش‌فرض – مرتبط با رویاپردازی و یادآوری خاطرات – به شبکه توجه – مسئول آماده‌سازی برای فعالیت‌های هدفمند – کمک می‌کند.» یکی از مکانیسم‌های پیشنهادی برای این انتقال، بهبود گردش «مایع مغزی-نخاعی» اطراف مغز و نخاع است.
