چرا زلزله اتفاق می‌افتد؟

زمین‌لرزه نخست، که شدیدترین ضربه را از زمان زلزله ارزنجان در سال ۱۹۳۹ به این کشور وارد کرد، به بزرگی ۷.۸ در مقیاس ریشتر در نزدیکی غازی‌انتپ در جنوب شرقی این کشور رخ داد و بیش از یک هزار و ۳۰۰ تن در این منطقه و کشورهمسایه سوریه کشته شدند و لرزش‌های آن تا قاهره در مصر رسید، ایتالیا نیز برای سونامی احتمالی خود را آماده می‌کند.

دومین زلزله به بزرگی ۷.۵ ریشتر در اکینوزو در حدود ۱۶۰ کیلومتری شمال اولی رخ داد و نیروهای امدادی را که تلاش می‌کردند افراد زیر آوارمانده را نجات بدهند، با اولین ضربه به مخاطره انداخت.

تلاش برای نجات ادامه دارد، اما بیم آن می‌رود که به‌تدریج با مشخص شدن ابعاد فاجعه تعداد کشته‌ها به میزان چشمگیری افزایش یابد.

رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه، گفته است که تاکنون ۴۵ کشور پیشنهاد یاری و کمک‌های بشردوستانه ارسال کرده‌اند.

مرکز زمین‌شناسی بریتانیا، بی‌جی‌اس (BGS)، توضیح می‌دهد که زمین‌لرزه‌هایی از این قبیل، که اغلب پیامدهایی ویرانگر دارد، درنتیجه «حرکت ناگهانی در امتداد گسل‌های درون زمین» پدید می‌آید.

بیرونی‌ترین لایه ساختار زمین موسوم به لیتوسفر از ۱۵ صفحه تکتونیکی غول‌پیکر به اندازه قاره‌ها تشکیل شده است که دائم در ارتباط با هم حرکت می‌کنند، از هم دور می‌شوند، به هم می‌رسند یا کنار هم سر می‌خورند.

در زیر لایه لیتوسفر، استونوسفر قرار دارد که در طول زمان مثل مایعی بسیار کند حرکت می‌کند، یعنی صفحه‌های روی آن هیچوقت بی‌حرکت نمی‌ماند.

بی‌جی‌اس توضیح می‌دهد که سه محرک اصلی احتمالی در پس حرکت صفحات تکتونیکی وجود دارد: جریان‌های همرفتی گوشته گرم که آن‌ها را «مثل یک تسمه نقاله» حمل می‌کند، فشار پشته اقیانوسی یک صفحه گرم‌تر را به سمت صفحه‌ای دیگر می‌راند و روی آن می‌گذارد، و کشش ورقه فرورونده، زمانی رخ می‌دهد که یک صفحه قدیمی‌تر و سردتر زیر صفحه دیگری فرو برود.

حتی چند سانتی‌متر حرکت در سال کافی است تا در امتداد مرزهای این صفحات تغییرشکلی اساسی به وجود بیاید، که – طبق «نظریه بازگشت ارتجاعی» هنری فیلدینگ رید، زمین‌شناس، که درباره زلزله معروف سانفرانسیسکو در سال ۱۹۰۶ ارائه شد – درنهایت، از نیروی اصطکاکی که سنگ‌ها را کنار هم نگه می‌دارد، فراتر می‌رود و باعث می‌شود در امتداد یک خط گسل لغزش‌های ناگهانی رخ بدهد.

این رویداد فشار تولیدشده یا انرژی «کرنشی ارتجاعی» را به شکل امواج لرزه‌ای آزاد می‌کند که درون زمین را می‌لرزاند و باعث لرزش سطح زمین می‌شود.

زمین‌لرزه‌ به این شکل شروع می‌شود و لرزش‌های یک ضربه قوی اغلب برای لرزاندن پی ساختمان‌ها و فروریختنشان، و ویران کردن سکونتگاه‌های انسانی واقع در محدوده مرکز زلزله کافی است.  

ترکیه در نزدیکی نقطه تلاقی صفحات تکتونیکی اوراسیا و عربی واقع است که آن را در خط مقدم فعالیت‌ لرزه‌ای احتمالی قرار می‌دهد.    

منبع: ایندیپندنت