P R N D روی دنده خودروهای اتوماتیک از کجا آمده است؟
P R N D روی دنده خودروهای اتوماتیک از کجا آمده است؟
آرایش دنده‌ها در ابتدا به شکلی دیگر بوده که باعث خطرآفرینی و حتی مرگ برخی از رانندگان می‌شد. نهایتاً الگوی P R N D روی دنده خودروهای اتوماتیک مورد پذیرش قرار گرفت.
آنچه در این مطلب می‌خوانید:
اگر مالک یک خودروی اتوماتیک یا خودکار باشید حتما الگوی روی دنده آن را دیده‌اید: چهار حرف P، R، N و D. پایین این توالی هم معمولا جای تغییر حالت دنده به دستی قرار دارد. اگر تاکنون به این چهار حرف و دنده یک خودرو با دنده خودکار برخورد نداشته‌اید باید بگوییم این چهار حرف بیانگر وضعیت حرکتی خودرو هستند؛ به این صورت که P معادل پارک، R معادل دنده‌عقب، N معادل خلاص و D معادل حرکت است. رانندگان روزانه ده‌ها و شاید صدها بار میان حالت‌های پارک، دنده‌عقب و حرکت جابه‌جا می‌شوند اما سوال اینجاست که دلیل این توالی از دنده‌عقب به خلاص و سپس حرکت چیست؟
چیینش قدیمی دنده‌ها: P-N-D-L-R
در زمان‌های قدیم که دنده خودکار هنوز یک مفهوم تازه بود، خودروسازان ترتیب دنده‌های خود را به هر شکلی که دوست داشتند می‌چیدند. یک نمونه آن چینش مشهور خودروهای جنرال‌موتورز و کرایسلر بود که دنده‌عقب را در بالاترین نقطه و ورای خلاص، حرکت و دنده‌های پایینی قرار می‌داد. منطق این کار این بود که راننده باید به‌راحتی دنده‌عقب را پیدا کند پس منطقی است که آن را در انتهای دنده‌ها قرار دهند تا کسی جایگاه دنده‌عقب را فراموش نکند!
مشکل از آنجایی شروع شد که برخی رانندگان برای دسترسی به دنده‌های پایین‌تر حرکتی، ناخواسته وارد دنده‌عقب می‌شدند یا برعکس. اگر ابعاد یک دستگاه الدورادو مدل ۱۹۵۹ را در نظر بگیرید، می‌توانید پیامدهای ناخوشایند حرکت ناگهانی در جهت عکس را بهتر تصور کنید.
ناامنی سیستم P-N-D-L-R
مشاور ایمنی جاده دولت آمریکا، «راف نادر»، مشکل سیستم P-N-D-L-R را نمایان کرد. او در کتاب خود به ۵ نمونه از ضعف‌های سیستم P-N-D-L-R که نهایتا منجر به مرگ سرنشینان شده بود را عنوان می‌کند. او درباره این آرایه دنده‌ها می‌نویسد:
پی بردن به مشکل و خطرناک‌بودن الگوی P-N-D-L-R نیازی به علم خاصی ندارد و هرکس با کمی آینده‌نگری می‌تواند به آن پی ببرد. این الگو در ده سال در خودروهای کادیلاک، بیوک، اولدزموبیل، پونتیاک، استادبیکرز و رمبلرز دیده شده است.
راننده مجبور است برای اطمینان از استفاده از دنده صحیح به آن نگاه کند. اگر به اندازه کافی آن را جابه‌جا نکند، خودرو در دنده پایین می‌ماند و به جلو می‌رود درحالیکه راننده به سمت مخالف چرخیده و جهت دیگری را انتظار دارد.
ایمنی بیشتر با قراردادن خلاص بین حرکت و دنده‌عقب
به گفته نادر، قراردادن حالت خاص میان حرکت یک جزء مکانیکی و حالت برعکس آن یک امر طبیعی به شمار می‌رفت اما طراحی یک جعبه‌دنده هیدراماتیک در خودروهای یادشده باعث می‌شد که قراردادن دنده‌عقب پس از دنده حرکتی، آسان‌تر باشد. با وجود اینکه این مشکل تا ۱۹۵۶ رفع شد اما جنرال‌موتورز به استفاده از این روش پایبند ماند؛ چون معتقد بود که تعداد خودروهایی که از آرایه P-N-D-L-R استفاده می‌کرده‌اند بسیار زیاد بوده است.
داستان یکپارچه شدن آرایش دنده‌گذاری در دنده‌های خودکار هم مانند کمربند ایمنی کم‌کم فراگیر شد و تا سال ۱۹۶۶، تقریبا تمام خودروسازان آمریکایی خلاص را بین دنده‌عقب و دنده حرکتی قرار می‌دادند. سرانجام مدیریت راه و حمل‌ونقل این کشور در سال ۱۹۷۱ آن را به یک قانون لازم‌الاجرا تبدیل کرد.
تداوم P-R-N-D پس از حذف دنده‌های مکانیکی
بازگشت تازه دکمه برای انتخاب حالت حرکتی جعبه‌دنده و رسیدن فناوری تازه برای استفاده از تعویض دنده‌های الکترونیکی زمینه خلاقیت را برای خودروسازان باز کرده است. امروزه هوندا و لینکلن دکمه‌های تعویض حالت دنده خود را به‌صورت عمودی می‌چینند درحالیکه جنرال‌موتورز به چیدمان افقی تمایل نشان داده است. شرکت‌های دیگری چون مرسدس‌بنز، بی‌ام‌و، هیوندای و فورد برای پارک‌کردن یک دکمه جداگانه تعبیه کرده‌اند. خوشبختانه این خلاقیت‌های تازه باعث نشده تا قانون استفاده از خلاص بین حرکت و توقف برداشته شود. راننده باید برای توقف پس از حرکت یا حالت وارونه آن از خلاص عبور کند.
برخی خودروهای خاص امروزی مانند خودروهای لامبورگینی، پورشه، فراری یا مک‌لارن با جعبه‌دنده‌هایی مجهز به کلاچ تکی یا دوگانه روانه بازار می‌شوند. داستان آرایش دنده‌ها در این خودروها کمی متفاوت است چراکه برخی از آن‌ها حتی دنده پارک یا حرکت ندارند؛ برای نمونه، مدل‌های فراری تنها دکمه‌هایی برای دنده‌عقب و حالت دستی دارند. راننده برای دسترسی به حالت خلاص باید هردو gsxr تعویض دنده پشت فرمان را به‌صورت همزمان فشار دهد. حالت پارک هم با خاموش‌شدن موتور خودرو به‌صورت خودکار فعال می‌شود. با این همه، اصل یادشده همیشه رعایت می‌شود.
