نقد و بررسی فیلم Nope | مفاهیمی که در حد شعار باقی می‌مانند

سومین و جدیدترین فیلم جردن پیل Nope نام دارد. کارگردانی که خود را به عنوان فیلمسازی صاحب سبک در ژانر ترسناک معرفی کرده است. یکی از آثار مورد انتظار امسال بدون شک فیلم Nope، اثری ترسناک و علمی‌تخیلی بوده است.

دلیل این انتظار، حضور نام جردن پیل به عنوان کارگردان این فیلم می‌باشد‌. جردن پیل در سال ۲۰۱۷ و با فیلم Get out کار خود را در سینمای ترسناک و دلهره آغاز کرد و با این فیلم توانست به سرعت تحسین بسیاری از منتقدان و مخاطبین را برانگیزد.

فیلم Get out با ترکیبی از ترس و دلهره به خوبی موفق بود تا بر بستر فیلمنامه و داستانی قابل قبول تعلیق ایجاد کرده و مخاطب را تا انتها پای فیلم نگه دارد‌. این فیلم به موفقیت‌های زیادی رسید تا جایی که حتی جایزه بهترین فیلمنامه اقتباسی اسکار را دریافت کرد. دریافت این جایزه برای فیلمی در این ژانر عجیب بود و موفقیت بزرگی به حساب می‌آمد.

پس از فیلم Get out و موفقیت‌هایش، جردن پیل دومین فیلم خود را باز هم در ژانر ترسناک و دلهره به نام Us ساخت. فیلم Us نتوانست به موفقیت‌های فیلم Get out دست یابد اما همچنان فیلم قابل قبول و با کیفیتی بود که به طور ویژه در ایده خود بسیار قوی بود. گرچه در پرداخت این ایده کمی مشکل داشت اما هنوز هم نام جردن پیل را بر سر زبان‌ها می‌انداخت.

جردن پیل حال پس از ساخت دو فیلم Get out و Us تبدیل به کارگردانی صاحب سبک در ژانر ترس و دلهره شده بود. او حال طرفداران خود را داشت گرچه که عده‌ای نیز از همان ابتدا اصلا آثار او را دوست نداشتند. اما او در سبکی جدید شروع به ساخت آثار این ژانر کرده بود و از نکات مهم آثار او، توجه زیاد به فیلمنامه بود که البته این موضوع در فیلم Get out بهتر از فیلم Us به چشم می‌آمد.

حال او سومین فیلم ترسناک خود را ساخته است. فیلمی که علاوه بر ترس و دلهره نام علمی‌تخیلی نیز در ژانر آن دیده میشد و با حضور بازیگرانی آشنا، نوید یک اثر نو و بدیع دیگر را از این کارگردان میداد. فیلم Nope اما تفاوت‌های زیادی با دو فیلم قبلی جردن پیل داشت‌. هم از نظر ژانر و هم نوع روایت جردن پیل سبک جدیدی را انتخاب کرده بود و البته به وضوح پختگی بیشتر در دوربین و کارگردانی او دیده می‌شد. البته که تمام نقاط قوت فیلم Nope به همین یک عامل و چند مورد جزئی دیگر برمی‌گردد.

فیلم Nope با مرگ پدر یک خانواده بر اثر برخورد یک شی از آسمان که گفته می‌شود از یک هواپیما افتاده است آغاز می‌شود. این خانواده به شکل نسل اندر نسل در کار پرورش و تربیت اسب برای سینما و فیلم‌های هالیوودی بوده‌اند. به طوری که حتی ادعا می‌کنند که اولین فیلم تاریخ سینما که حرکت یک سوارکار با اسب را به تصویر می‌کشد مربوط به جد آن‌ها می‌باشد.

حال پس از مرگ پدر، پسر او یعنی اوجی به همراه خواهش امرالد سعی دارند تا این شغل را ادامه دهند. آن‌ها خیلی زود از کار خود اخراج شده و کنار گذاشته می‌شوند و اوجی برای تامین خرج و مخارج مجبور به فروش برخی اسب‌ها و چیزهای دیگر می‌شود. اما داستان زندگی آن‌ها با ظاهر شدن نوعی موجود بیگانه فضایی که همه چیز را می‌بلعد و در خود حل می‌کند دچار تحول می‌شود.

آن‌ها که با رفتارهای عجیب خود به این اتفاقات شک می‌کنند، در تلاش هستند تا با نصب دوربین و ضبط این اتفاقات، حقیقت را به بقیه مردم نشان دهند و علاوه بر آن با این تصاویر بتوانند پولی را نیز به جیب بزنند.

فیلم Nope پر از پیام‌ها و معانی و مفاهیم مهم و در ذات خود زیبا و قابل تامل است. پیام‌هایی که به نقد رسانه‌ها می‌پردازند، همچنین تکنولوژی را نقد کرده و به ستایش اصل هر چیز مشغول می‌شوند، نگاهی به تبعیض‌های نژادی دارد، و البته چندین و چند مورد دیگر‌.

اما مشکل بسیار بزرگ فیلم Nope همین است که تنها برای معانی خود برنامه داشته است. فیلم Nope در واقع تبدیل به ویترینی از معانی، مفاهیم و شعارهای خوب شده که هرگز به یک اثر سینمایی تبدیل نشده‌اند. در فیلم Get out شاهد نقد شدید به تبعیض نژادی بودیم که البته این اتفاق در قالب سینما با فیلمنامه منظم همراه بود و به نوعی این پیام و محتوا در فرم اثر حل شده بود.

در Nope اما عملا هیچ اثری از فرم نیست. فیلم صرفا در حال فریاد زدن پیام‌هایی است که ابدا در قالب سینما جای نگرفته‌اند و به همین دلیل همگی تبدیل به شعارهایی تکراری شده‌اند. فیلم Nope اشکالاتی جدی در فیلمنامه و قصه‌گویی خود دارد و فیلمنامه‌ای بسیار بی سروته و ناتوان، باعث هدر رفتن تمام آن چیزی شده که کارگردان برای آن تلاش کرده است.

این فیلم مصداق بارز داشتن یک دکمه و تلاش برای دوختن یک کت برای آن است. فیلم می‌خواهد پیام بدهد اما نمی‌داند چگونه، و بجای آنکه پیام خود را در قصه، فیلمنامه، شخصیت‌پردازی و عملا سینمای خود حل کند، کاملا آن‌ها را از اثر خود جدا کرده است و تلاش می‌کند به زور آن‌ها را در چشم مخاطب فرو کند.

جردن پیل در دو اثر قبلی خود یعنی Get out و Us نیز در قالب یک قصه دلهره‌آور به مسائل مهمی می‌پرداخت اما نکته بارز در این فیلم‌ها و به خصوص Get out، سینمایی بودن این اتفاق بود. فیلم Nope ابدا موفق نشده به یک فیلم سینمایی تبدیل شود. این فیلم در بهترین حالت می‌توانست تبدیل به یک فیلم کوتاه یا چند جمله کلیدی شود که در یک مجله هم می‌توانستند چاپ شوند و نیازی به ساخت دو ساعت فیلم نبود.

فیلم Nope بر خلاف دو اثر قبلی جردن پیل نه فیلمنامه دارد و روایت و قصه بلد است. شخصیت‌پردازی‌های بسیار آماتور که حتی اندکی حس سمپاتی را در مخاطب ایجاد نمی‌کنند و در کنار این‌ها بازی‌های فیلم هم بسیار معمولی هستند. با این حال وضعیت شخصیت‌های اصلی فیلم بهتر است و شخصیت‌های فرعی که در اواسط فیلم به داستان اضافه می‌شوند وضعیت بدتری دارند.

آن شخصیتی که دوربین‌ها را برای اوجی و امرالد نصب می‌کند به کودکانه‌ترین شکل ممکن درگیر این قضایا می‌شود و اصلا مشخص نیست او چه می‌خواهد،‌ در ملک آن‌ها چه می‌کند و اصلا دنبال چیست. چرا او می‌آید و به طور ناگهانی در کنار آن‌ها قرار می‌گیرد. بنظر می‌رسد حتی کوچک‌تربن فکری هم در این زمینه‌ها نشده است و همان قضیه دکمه کت کاملا در اکثر موارد فیلم صادق است.

Nope اگر می‌خواهد مانند دو فیلم قبلی جردن پیل در قالب و بر بستر یک قصه ترسناک، داستان مهم‌تر دیگری را بیان کند، بسیار به بی‌راهه رفته است. چون عملا با خلق شخصیت‌هایی خنثی و منفعل که ابدا کنش‌گر نیستند و قصه‌ای کم‌جون و کم‌زور همه چیز را نابود کرده است.

این فیلم حتی به عنوان یک فیلم سرگرم‌کننده ترسناک هم یک اثر شکست‌خورده است. فیلم موفق می‌شود دلهره بسازد و باید گفت به خوبی این کار را انجام می‌دهد اما فقط تا زمانی که هنوز از آن موجود رونمایی نکرده است. تا زمانی که ما هنوز آن موجود را ندیده‌ایم، فیلم موفق به ایجاد دلهره در مخاطب است که این دلهره به وسیله دوربین جردن پیل که بسیار جلوتر از فیلمنامه نویسی‌اش می‌باشد، اتفاق افتاده است.

اما پس از رونمایی از این موجود بیگانه، تمام دارایی فیلم تمام می‌شود. فیلم اساسا هیچ برنامه‌ای برای بعد از آن ندارد و در نتیجه از نیمه فیلم به بعد حتی موفق به ایجاد دلهره و ترس هم نمی‌شود. در واقع می‌توان این گونه گفت که فیلم به لطف مرموز بودن این موجود و کارگردانی جردن پیل تا نیمه می‌تواند خودش را بالا بکشد و پس از آن سقوط بزرگی می‌کند.

نبود فرم در اثر، آن را به فیلمی محتوا زده و شعاری تبدیل کرده است. این اتفاق باعث یک سوال بزرگ در اکثر مواقع فیلم و به خصوص در پایان آن می‌شود. آن سوال هم این است: خب که چی؟

واقعا خب که چی؟ در پایان فیلم، امرالد به کمک سنتی‌ترین شیوه ممکن پس از آنکه مرحله به مرحله از دوربین‌های مدرن فاصله گرفته‌اند، موفق به ثبت تصویر این موجود می‌شود. پس از آن تصویر ذوق زده او و هیجان کاذبش و صدای خبرنگاران و حتی تصویر مثلا حماسی از اوجی بر روی اسب هیچکدام این پرسش “خب که چی” را خنثی نمی‌کنند.

هنگامی که چنین پایان غرور آفرینی برای فیلم خود در نظر گرفته‌اید حداقل چند ویژگی شخصیتی برای کاراکترهای فیلم خود قرار دهید. شخصیت‌های فیلم در کل مدت زمان فیلم از تک بعد فراتر نمی‌روند و شخصیت اوجی که حتی شاید به زور به همان تک بعد هم برسد.

کلید رساندن مفاهیم مختلف از شخصیت‌ها می‌گذرد و اگر شخصیت‌های فیلم درست نباشند، هیچ چیز درست درنخواهد آمد. هنگامی که هدف و دغدغه شخصیت، تبدیل به هدف و دغدغه مخاطب نشود، تمام اتفاقات بی‌اهمیت و شعاری می‌شوند. هیچ پیوندی بین مخاطب و شخصیت‌ها برقرار نیست که منجر به اتفاق ذکر شده شود. فیلم حتی موفق نیست فقر و بی‌پولی این خانواده را درآورده و به تصویر بکشد که به وسیله آن مخاطب کمی سمپاتی با آن‌ها برقرار کند.

اما فیلم نقاط قوتی هم دارد. همانگونه که پیش‌تر اشاره شد، جردن پیل در کارگردانی سربلند بیرون آمده است. اگر در این فیلم جردن پیل را به دو قسمت جردن پیل کارگردان و جردن پیل نویسنده تقسیم کنیم، جردن پیل کارگردان نمره قبولی می‌گیرد.

او نسبت به فیلم‌های دیگر خود پخته‌تر شده و حداقل تا نیمه ابتدایی فیلم موفق است تعلیق بسازد و به خوبی هم این کار را انجام می‌دهد. او در انتخاب اندازه نماها نیز بسیار دقیق است و از تعداد زیادی لانگ‌شات و اکستریم لانگ‌شات استفاده کرده است و به خوبی کوچک بودن کاراکتر خود را در مقابل این اتفاقات به تصویر می‌کشد.

علاوه بر آن فیلم در زمینه صحنه‌پردازی نیز بسیار عملکرد خوبی دارد و واقعا از هر نظری در این زمینه موفق است. همچنین عملکرد گروه فیلمبرداری نیز بسیار خوب و دقیق است.

فیلم Nope پر از سوال‌های بی‌جواب است. سوال‌هایی که حتی در مدت زمان بسیار زیاد دو ساعته آن پاسخ داده نمی‌شوند. مدت زمانی که برای این مایه موجود در فیلمنامه بسیار زیاد است. فیلم پر از لحظات قابل حذف و اضافه است. سکانس‌های مربوط به شامپانزه و کودکی یکی از شخصیت‌ها عملا هیچ کاربردی در فیلم ندارند.

این فیلم ادعاهای بزرگی دارد که در بیان آن‌ها به شدت ناتوان است و فیلم از همینجا ضربه می‌خورد. فیلم حتی خارج از این ادعاها از نظر سرگرمی نیز فقط تا نیمه ابتدایی موفق به ساخت یک ترس سرگرم‌کننده می‌باشد و پس از آن شکست می‌خورد.

وجه علمی‌تخیلی فیلم نیز بسیار ناقص است و فیلم بیشتر گرایش به ژانر فانتزی دارد تا علمی‌تخیلی. این موجود چیست؟ از کجا آمده؟ چگونه به اینجا آمده؟ هدفش چیست؟ از مردم چه چیزی می‌خواهد؟ آیا فقط خودش اینجاست؟ چندین سوال مشابه دیگر وجود دارد که یک اثر علمی‌تخیلی باید تلاش کند تا حداقل به شکلی سطحی به بعضی از آن‌ها بپردازد که این اتفاق رخ نمی‌دهد.

در پایان باید گفت فیلم Nope یک اثر به معنای واقعی کلمه هدررفته است. فیلمی که پایه و ایده جذابی دارد اما از بسیاری از جهات نابود شده است. یک فیلم ترسناک و علمی‌تخیلی، که وجه ترسناک آن تا نیمه و وجه علمی‌تخیلی آن در هیچ لحظه‌ای ساخته نشده‌اند.

فیلمنامه فیلم بسیار کم‌زور و کم‌رمق است و شخصیت‌های موجود در آن هیچگونه نزدیکی به مخاطب ندارند. فیلم تنها سعی در رساندن مفاهیم و پیام دارد.

باید توجه کرد که سینما پیام‌رسان نیست، سینما، سینما است. هر حرفی هم قرار است در آن زده شود باید از دریچه سینما بیان شود.دقیقا اتفاقی که در Nope نمی‌افتد.

کاش کمی از تلاشی که فیلم در استفاده از کلمه “Nope” در فیلمنامه داشت، در بخش‌های دیگر آن هم انجام می‌شد. فیلم، کارگردانی، صحنه‌پردازی و فیلمبرداری خوبی دارد که در این اوضاع عجیب و غریب فیلم به خوبی به چشم می‌آیند.

فیلمی خنثی، با شخصیت‌هایی خنثی‌تر و تک بعدی که حتی برای یک بار دیدن هم مناسب نیست. فقط طرفداران آثار جردن پیل باید آن را تماشا کنند، که همان طرفداران هم احتمال دارد ناامید شوند.

جردن پیل که آثار سابقش به فیلمنامه خود شهرت داشتند در فیلم Nope در بسیاری از لحظات اساسا فیلمنامه ندارد و به عنوان یکی از طرفداران آثار او امیدوار هستم در فیلم‌های بعدی خود دوباره به سمت روایت‌هایی از جنس Get out بازگردد. روایت‌هایی از جنس و خانواده سینما بدون بیرون‌زدگی محتوا و جلوتر آمدن آن از خود اثر.