درحالی‌که ARM و کوالکام پردازنده‌های گرافیکی بی‌نظیری روانه‌ی بازار کرده‌اند، امیدواریم انویدیا نیز مجدداً به‌ بازار تولید تراشه‌ی گوشی‌های هوشمند بازگردد یا حداقل برای طراحی پردازنده‌های گرافیکی لایسنس صادر کند.

اگر AMD توانسته است بازگشت موفقی داشته باشد، چرا انویدیا نتواند؟ باوجوداین، انویدیا تنها تولیدکننده‌ای نیست که به کنارگذاشتن تولید پردازنده‌های گرافیکی موبایلی ناچار شد؛ Texas Instruments نیز شرکتی بود که در سال‌های نه‌چندان دور شهرت فراوانی درزمینه‌ی تولید پردازنده‌های موبایلی کسب کرده بود.

باوجوداین، در مقاله‌ی حاضر نه قصد داریم از انویدیا صحبت کنیم و نه Texas Instruments؛ بلکه هدفمان بررسی پردازنده‌های به تاریخ پیوسته‌ی موبایلی اینتل است.‌ این شرکت هنوزهم در بازار پردازنده‌های کامیپوتری و لپ‌تاپی و سرور حرف اول را در دنیا می‌زند. سابقه‌ی اینتل درزمینه‌ی تولید پردازنده‌های موبایل به‌اندازه‌ی دو شرکت مذکور درخشان نیست؛ اگرچه این شرکت شروع موفقی داشت که با پردازنده‌های ARM آغاز شد.

در ابتدا، اینتل مجموعه‌دستورالعمل ARMv5 را گواهی و میکرومعماری Xscale را برپایه‌ی آن ایجاد کرد. اولین تراشه‌های اینتل PXA210 و PXA250 با سرعت کلاک ۲۰۰ و ۴۰۰ مگاهرتز بودند که برای به‌کارگیری در PDAها یا دستیارهای دیجیتال شخصی طراحی شده بودند و به‌نوعی همان گوشی‌های هوشمند امروزی بدون قابلیت مکالمه محسوب می‌شدند.

اینتل PDAهای حرفه‌ای را هدف گرفته بود که در سال ۲۰۰۲ دستگاه‌هایی جیبی با قابلیت دیکود و پخش فیلم و فایل‌های mp3 بودند از قابلیت‌های مثل اتصال وایرلس بهره می‌بردند. برخی از مشخصات جالب تراشه‌های مذکور را می‌توانید در زیر مشاهده کنید:

• قیمت PXA210 و PXA250 در سال ۲۰۰۲ به‌ترتیب ۱۷ و ۳۹.۲۰ دلار بود.
• انرژی مصرفی PXA250 در سرعت ۲۰۰ و ۳۰۰ مگاهرتزی به‌ترتیب ۲۵۶ و ۴۱۱ میلی‌وات بود.
• PXA250 اندازه‌ای معدل با ۱۷ در ۱۷ میلی‌متر و ۲۵۶ پین داشت؛ ولی PXA210 با جایگزینی دیتا باس ۱۶ بیتی با ۳۲ بیتی، تعداد پین‌ها را به ۲۲۵ کاهش داده بود.

تراشه‌ی PXA250 در گوشی‌هایی مثل i700 سامسونگ به‌کار رفت که در این زمینه از اتصال سلولار 2G با اینترنت GPRS نیز بهره‌مند بود. i700 سامسونگ صفحه‌ی لمسی مقاومتی ۲۴۰ در ۳۲۰ پیکسلی داشت و به دوربین VGA و اسلات حافظه‌ی MMC مجهز بود و از ویرایش Phone سیستم‌عامل ویندوز پاکت‌پی‌سی 2003 استفاده می‌کرد.

دستگاه i300 سامسونگ یکی از موارد جالب است که با وجود تشابه اندک با PDAها از ویندوز موبایل 2003 SE بهره می‌برد. i300 دستکاه بزرگ و ضخیمی با ضخامت ۲۰ میلی‌متر بود و از حافظه‌ی ذخیره‌سازی میکرودرایو ۳ گیگابایتی می‌برد که در آن زمان کم‌نظیر بود.

مدل i750 نیز به گوشی‌ها شباهت داشت؛ ولی برخلاف i300، به صفحه‌ی لمسی مقاومتی با اندازه‌ی ۲/۶ اینچی نیز مجهز شده بود. درحالی‌که طراحی کشویی این دستگاه امکان مخفی‌کردن صفحه‌کلید را فراهم می‌کرد، قسمت جلویی گوشی با تعداد زیادی کلید سخت‌افزاری مزین شده بود. i750 با ضخامت ۲۲ میلی‌متری بزرگ‌تر از i300 بود؛ ولی از حافظه‌ی میکرودرایور استفاده نمی‌کرد و درعوض، از حافظه‌های جدید میکرو SD پشتیبانی می‌کرد.

موتورولا نیز در آن دوره طراحی‌های نوآورانه‌ای داشت. مدل A1200 تقریبأً معمولی بود و از پوشش محافظ شفاف و تاشویی برای حفاظت از صفحه‌ی لمسی دربرابر ضربه و لمس اتفاقی استفاده می‌کرد. صفحه‌نمایش مذکور با اندازه‌ی ۲/۴ اینچ از i750 کوچکتر بود.

موتورولا Q8 با تقلید از بلک‌ بری صفحه‌کلیدی کامل و فیزیکی را زیر نمایشگر افقی ۲/۴ اینچی‌اش به‌کار گرفت. همچنین، موتورولا گوشی‌های تاشویی مثل A910 را عرضه کرد که شاید به‌خوبی Razr نبود؛ ولی با استفاده از سیستم‌عامل مبتنی‌بر لینوکس و همراهی‌نکردن با هژمونی مایکروسافت نوآوری جالب‌توجهی را به همراه آورد. E680 نیز نمونه‌ای دیکر از گوشی‌های مبتنی‌بر لینوکس محسوب می‌شد.

دستگاه‌های O2 XDA از دیگر نمونه‌های متعلق به فهرست دستگاه‌های انیتلی هستند. برای مثال‌، گوشی O2 XDA II نمایشگر بزرگ ۳/۵ اینچی با رزولوشن معمولی ۲۴۰ در ۳۲۰ پیکسل داشت. همچنین، می‌توانیم به i-mate PDA2 اشاره کنیم که دستگاه استاندارد و مناسبی به‌نظر می‌رسید. بااین‌حال، لقب عجیب‌ترین طراحی را باید به Qtek 9000 با ظاهر لپ‌تاپ‌شکلش اختصاص داد. نکته‌ی جالب آن است که دستکاه‌های مذکور نه‌تنها همگی از تراشه‌های XScale استفاده می‌کردند؛ بلکه تمامی آن‌ها ساخت HTC بودند.

بلک‌بری نیز از تراشه‌های XScale استفاده کرد که در مدل‌های محبوبی مثل BB Pearl 8100 و Pearl Flip 8220 و Curve 8300 به‌کار رفتند.

Palm از دیگر شرکت‌هایی بود که از تراشه‌های XScale استفاده کرد که اکثرا از سیستم‌عامل اختصاصی این شرکت به نام PalmOS برخوردار بودند. بااین‌حال، این شرکت دستگاه‌های ویندوز موبایلی مثل Treo 500v را نیز روانه‌ی بازار کرد.

نهایتاً در سال ۲۰۰۶، تنها چهار سال پس از تولدش، XScale به شرکت Marvell فروخته شد و به ماجراجویی اینتل با ARM خاتمه داد. حالا می‌خواهیم درباره‌ی آنچه از ابتدای این مقاله منتظرش بودید صحبت کنیم: گوشی‌های اندرویدی که از تراشه‌های Atom اینتل استفاده کردند.

موتورولا جزو اولین شرکت‌هایی بود که در سال ۲۰۱۲ از تراشه‌های اتم در دستگاه‌هایی مثل RAZR i استفاده کرد. دستگاه گفته‌شده از پردازنده‌ی Atom Z2460 با تک‌هسته‌ی x86 و پردازنده‌ی گرافیکی PowerVr 544MP2 برخوردار بود. پردازنده‌ی Z2460 اینتل از فناوری هایپرتردینگ برای دو رشته‌ی سخت‌افزاری ۲ گیگاهرتزی استفاده می‌کرد و جزو مدل‌های ۳۲ بیتی به‌حساب می‌آمد.

بااین‌حال، مشخصات یادشده کاملأً معمولی محسوب می‌شد؛ چراکه پردازنده‌های اینتل برای دستگاه‌های بزرگ با سیستم‌خنک‌کننده‌ی فعال طراحی شده بودند و گنجاندن آن‌ها در فرم‌فاکتور گوشی‌های هوشمند عملی چالش‌برانگیز بود. این شرکت فقط توانست یک عدد و بعدها دو هسته‌ی پردازشی در آن‌ها قرار دهد؛ ولی همان‌ها نیز بسیار سریع بودند و عملکرد پردازشی تک‌هسته‌ایشان در آن زمان جزو بهترین‌ها بود.

باوجوداین، ازآن‌‌جاکه فقط امکان استفاده از دو هسته وجود داشت، عملکرد چندهسته‌ای آن‌ها از طراحی چهارهسته‌ای ARM که اولین بار سال ۲۰۱۲ عرضه‌شد مقداری ضعیف‌تر بود. اگرچه Atom از فناوری هایپرتردینگ پشتیبانی می‌کرد و هر پردازنده امکان اجرای هم‌زمان دو رشته‌ی سخت‌افزاری را داشت، عملکردش به‌خوبی داشتن دو هسته‌ی مجزای واقعی نبود. دو سال بعد، ایسوس از همان نسل پردازنده‌های Atom در اولین ذن‌فون‌ها استفاده کرد که از مدل‌های بهبودیافته‌ی ۳۲ نانومتری سری Z2500 سال ۲۰۱۳ بهره می‌بردند.

نسل بعدی تراشه‌های اتم از سری Z3000 به چهار هسته مجهز شدند که می‌توان گفت به‌لطف مهاجرت به نود ۲۲ نانومتری ممکن شده بود. تراشه‌های یادشده در دستگاه‌هایی مثل ذن‌فون 2 دیلاکس و ذن‌فون زوم ZX550 ایسوس به‌کار گرفته شدند. گفتنی است مدل زوم از لنز تله‌فوتو پریسکوپی ۲۸ تا ۸۴ میلی‌متری با بزرگنمایی بی‌نظیر بهره می‌برد. این فناوری چند سالی غایب بود؛ ولی اکنون مجددأ در حال ظهور است.

همچنین، تراشه‌های اینتل در سری قابل‌تبدیل پدفون ایسوس به‌کار رفتند که امکان اتصال به داک تبلت را برای بهره‌مندی از نمایشگر بزرگتر فراهم می‌کرد. یکی از آن‌ها دستگاه فون‌پد ۷ بود که تبلتی با قابلیت‌های مشابه گوشی محسوب می‌شد؛ ولی برخلاف پدفون، امکان تبدیل نداشت. بااین‌حال، دستگاه ترنسفورمر پد امکان تبدیل به لپ‌تاپی اندرویدی داشت.

شرکت دل نیز از دستگاه‌های تبدیل‌شونده بی‌بهره نبود و مدل‌هایی مثل Venue 10 7000 را روانه‌ی بازار کرد. بخش ضخیم و سیلندرشکل جانبی این دستگاه امکان اتصال آن به داک کیبورد را فراهم می‌کرد. مدل کوچک‌تر Venue 8 7000 برای استفاده‌ی مستقل طراحی شده بود؛ ولی همین دستگاه هم طراحی نامعمولی با اسپیکری عظیم داشت. دستگاه‌های گفته‌شده مدل‌های جالبی بودند که پس از Venue 7 و Venue 8 معمولی روانه‌ی بازار شدند.

در سال ۲۰۱۵، ایسر تبلت Predator 8 را معرفی کرد که همان‌طورکه از طراحیش مشخص است، دستگاهی گیمینگ محسوب می‌شد. این تبلت از پردازنده‌ی Atom x7-Z8700 استفاده می‌کرد که از چهار هسته‌ی پردازشی بدون قابلیت هایپرتردینگ برخوردار و با پردازنده‌ی گرافیکی ساخت اینتل همراه شده بود. همچنین‌، در آن زمان دستگاه‌هایی مثل Yoga Tablet 2 لنوو شهرت زیادی پیدا کردند که با پایه‌ی همراه و اسپیکرهای قدرتمندشان برای مصارف چندرسانه‌ای بسیار مناسب بودند.

یکی دیگر از دستگاه‌های اینتلی جذاب آن دوران تبلت N1 نوکیا بود که برخلاف ظاهر معمولی‌اش، ویژگی بسیار خاصی داشت و آن تولیدش توسط مایکروسافت پس از تصاحب نوکیا بود. دستگاه مذکور از سیستم‌عامل اندروید استفاده می‌کرد که شاید اندکی عجیب به‌نظر برسد؛ ولی مایکروسافت ماه‌ها قبل استفاده از اندروید در گوشی‌های سری X نوکیا را آغاز کرده بود.

ترکیب پردازنده‌های اینتل و ویندوز مایکروسافت آن‌قدر رایج است که لقب «وینتل» به آن داده شده است؛ ولی چرا از تبلت‌های ویندوزی با پردازنده‌ی اینتل چندان خبری نشد؟ مایکروسافت سعی می‌کرد وابستگی‌اش به اینتل و پردازنده‌های x86 را کاهش دهد؛ درنتیجه، ویندوز RT را با فناوری ARM توسعه داد که دستگاه‌هایی مثل لومیا 2520 نوکیا را به‌ارمغان آورد.

باوجوداین، تعدادی تبلت ویندوز با پردازنده‌ی اتم نیز روانه‌ی بازار شدند؛ چراکه Allview نمی‌خواست دستگاه ویندوزی‌اش فقط به ARM متکی باشد. یکی از دستگاه‌های تولیدی این شرکت تبدیل‌پذیر بود و از ویندوز ۱۰ استفاده می‌کرد که از ایده‌ی عرضه‌ی لپ‌تاپ اندرویدی ایسوس با نسخه‌ی اندروید 4.4 بسیار منطقی‌تر بود. Allview نیز تبلتی کیت‌کتی با نام Viva i10G تولید کرد؛ ولی نه به‌عنوان محصولی تبدیل‌پذیر.

پس‌ازآن، تبلت‌های بسیاری با پردازنده‌ی اتم روانه‌ی بازار شدند و شرکت‌هایی مثل شیائومی، سامسونگ، اچ‌پی، میکرومکس و سایرین هرکدام در این زمینه سهمی داشتند.

بااین‌حال، یکی از دستگاه‌هایی که هرگز نمی‌شد انتظار استفاده از تراشه‌ی اینتل در آن را داشت، ساعت هوشمند Tag Heuer Connected Modular 45 بود که با قیمت ۱,۲۰۰ دلاری برای مدل ۴۱ میلی‌متری بسیار گران محسوب می‌شد. ساعت مذکور قابی تیتانیومی و حاشیه‌هایی سرامیکی درحدود ۱/۳۹ اینچی داشت و از نمایشگر امولد با محافظ یاقوت برخودار بود. نکته‌ی جالب به‌کارگیری تراشه‌ی Atom Z3000 در این ساعت با سیستم‌عامل اندروید ور او اس 2.1 بود. ناگفته نماند قیمت ذکرشده به مدل پایه مربوط می‌شد و حتی مدل‌هایی با قیمت ۶ رقمی نیز وجود داشت!

آخرین دستگاهی که می‌خواهیم به اشاره کنیم، گوشی دلربای نوکیا 9000 Communicator است. این دستکاه ازنظر فنی به تراشه‌ی اینتل مجهز نبود؛ ولی از تراشه‌ی 486 شرکت AMD با کلاک ۳۳ مگاهرتز استفاده می‌کرد.

همان‌طورکه می‌دانید، خوشبختی اینتل در بازار تراشه‌های موبایلی در سال‌های ۲۰۱۴ و ۲۰۱۵ به‌پایان رسید و به‌جز دستگاه‌های ناشناخته و عجیب دیگر شاهد استفاده از تراشه‌های اینتلی در دستگاه‌های حمل‌شدنی نبودیم. سرانجام اینتل به تولید تراشه‌های گوشی‌های هوشمند و تبلت خاتمه داد و سایر تولیدکنندکان بار این شرکت را به‌دوش کشیدند. بااین‌حال‌، اینتل تا سال ۲۰۱۹ همچنان بخش مودم‌هایش را حفظ کرده بود که در نهایت به اپل واگذار شد.

اگرچه اکنون اینتل هیچ میانه‌ای با بازار تراشه‌های موبایلی ندارد، اخیراً مشکلات بیشتری نیز برای نگرانی پیدا کرده است. حالا پیشرفت این شرکت متوقف شده و پیشتازی را به TSMC واگذار کرده است. درست است که اندروید هنوز از x86 پشتیبانی می‌کند؛ ولی درعمل هیچ اثری از آن در دستگاه‌های جدید نیست. ویندوز 11 امکان اجرای اپلیکیشن‌های اندرویدی را دارد؛ حتی اگر برای دستگاه‌های ARM طراحی شده باشند، این قابلیت نیز ازطریق شبیه‌سازی با فناوری Intel Bridge ممکن شده است.