بررسی مادربرد گیگابایت Z790 Aorus

اینتل اخیراً تراشه Z790 را به همراه پردازنده‌ی مورد انتظار Core i9-13900K معرفی کرد. این تراشه از تراشه‌های نسل جدید، اسلات PCIe 5.0، سوکت M.2 و اتصالات دیگری مانند درگاه USB 4 پشتیبانی می‌کند. همچنین علاوه بر انتقال توان بهتر شاهد طراحی جدیدی هستیم. در این مقاله به بررسی مادربرد Z790 Aorus مستر (Aorus Master) شرکت گیگابایت خواهیم پرداخت.

در حال حاضر گیگابایت 10 مادربرد مختلف از سری Z790، از جمله مادربردهای Aorus مستر و Aorus الیت، مادربردهای Aero برای خالقان محتوا و مادربردهای اقتصادی UD را در بازه‌ی قیمتی مناسبی برای مدل UD DDR4 و Aorus مستر در دسترس قرار داده است.

مشخصات

سوکت	LGA1700
چیپست	Z790
سایز	E-ATX
مدار کنترل ولتاژ	23 فاز (20 عدد ماسفت 105A SPS برای Vcore)
درگاه ویدیو	(1) DisplayPort (v1.2)
درگاه USB	(2) USB 3.2 Gen 2×2 Type-C (20 گیگابیت بر ثانیه)
	(7) USB 3.2 Gen 2 (10 گیگابیت بر ثانیه)
	(1) USB 3.2 Gen 1 Type-C (5 گیگابیت بر ثانیه)
	(1) USB 3.2 Gen 1 Type-C (5 گیگابیت بر ثانیه)
درگاه شبکه	(1) اترنت 10 گیگابیت
درگاه صدا	(2) آنالوگ + SPDIF
درگاه/جک قدیمی	✗
درگاه/جک دیگر	✗
PCIe x16	(1) v5.0 (x8, x16 در سوکت M2C-CPU)
	(2) 3.0 (x4, x1)
PCIe x8	✗
PCIe x4	✗
PCIe x1	✗
کراس فایر/SLI	ای ام دی کراس فایر
درگاه DIMM	(4) DDR5 8000+(OC) با ظرفیت 128 گیگابایت
سوکت M.2	(1) PCIe 5.0 x4 (128 گیگابیت بر ثانیه) / PCIe (تا 80 میلی‌متر)
	(1) PCIe 4.0 x4 (64 گیگابیت بر ثانیه) / PCIe (تا 80 میلی‌متر)
	(1) PCIe 4.0 x4 (64 گیگابیت بر ثانیه) / PCIe (تا 110 میلی‌متر)
	(1) PCIe 4.0 x4 (64 گیگابیت بر ثانیه) / PCIe (تا 80 میلی‌متر)
	(1) PCIe 4.0 x4 (64 گیگابیت بر ثانیه) / PCIe + SATA (تا 110 میلی‌متر)
	پشتیبانی از RAID 0/1/5/10
درگاه U.2	✗
درگاه SATA	(4) 6 گیگابیت بر ثانیه SATA3 (پشتیبانی از RAID 0/1/5/10)
هدر USB	(1) USB v3.2 Gen 2×2, Type-C (20 گیگابیت بر ثانیه)
	(2) USB v3.2 Gen 1 (5 گیگابیت بر ثانیه)
	(2) USB v2.0 (480 مگابیت بر ثانیه)
هدر فن	(10) 4 پین
هدر RGB	(2) aRGB (3 پین)
	(2) RGB (4 پین)
پنل شناسایی مشکلات فنی	(1) LED دیباگ
	(1) POST LEDs
کلیدهای داخلی	کلید پاور و ریست
کنترلر SATA	✗
کنترلر اترنت	(1) Killer E3100G (2.5 گیگابیت)
وای فای/بلوتوث	Killer AX1690 وای فای 6E (2×2 ax, MU-MIMO, 2.4/5/6 گیگاهرتز, 160 مگاهرتز, BT 5.3)
کنترلر USB	(2 عدد از هر کدام) RTS5487, RTS5411 ریلتک
کدک صدای HD	ALC1220-VB (ESS ES9118 SABRE DAC) ریلتک
DDL/DTS	✗ / DTS:X Ultra

گیگابایت علاوه بر خود مادربرد، چندین لوازم جانبی را نیز در جعبه‌ی Z790 Aorus مستر قرار داده تا کاربران بتوانند بدون نیاز به خرید جداگانه‌ی آن‌ها، سیستم خود را راه‌اندازی کنند. لیست زیر محتوایات جعبه‌ی این مادربرد را شامل می‌شود.

• 2 کابل SATA
• آنتن وای فای
• اسپیکر PC
• کابل 4 پین RGB
• 2 حسگر دما
• دفترچه راهنما
• استیکر گیگابایت
• کانکتور Q

طراحی

مادربرد گیگابایت Z790 Aorus مستر از نظر طراحی تفاوت خاصی با Z690 Aorus مستر نداشته و تنها رنگ آن به جای مشکی، ترکیبی از مشکی و خاکستری است. این مادربرد از برد مدار چاپی 8 سطحی و هیت سینک‌های VRM خاکستری بهره برده و نورپردازی RGB تنها روی کاور I/O آن اعمال شده است. به‌طور کلی می‌توان گفت که این مادربرد از طراحی جذابی برخوردار می‌باشد.

در قسمت بالایی مادربرد، هیت سینک‌های VRM مشاهده می‌شود که وزن سنگینی داشته و فضای زیادی برای انتقال گرما به بیرون، از طریق آن‌چه گیگابایت آن را Fins-Array III می‌نامد، در اختیار دارند. گیگابایت دو تکه فلز بزرگ را با یک لوله‌ی انتقال گرمای 8 میلی‌متری به یکدیگر متصل کرده تا دما بین آن‌ها تقسیم شود. همچنین یک پد حرارتی 12W/mk نیز بین ماسفت‌ها و چوک‌ها قرار گرفته تا دما از روی قطعات برداشته شود. در قسمت بالایی سوکت‌ها نیز دو کانکتور 8 پین EPS برای تغذیه‌ی پردازنده تعبیه شده است.

در همین قسمت دو هدر فن (از 10 هدر)، با خروجی 2 آمپر/24 وات، نیز قرار داشته که به لطف آن‌ها شما می‌توانید در صورت تمایل از سیستم خنک‌سازی مایع روی مادربرد استفاده کنید. این هدرها همچنین توانایی تشخیص این که دستگاه متصل از نوع PWM یا DC است را نیز دارند اما شما می‌توانید از بخش بایوس به صورت دستی یکی از آن‌ها را انتخاب کنید.

در سمت راست سوکت‌ها، چهار اسلات DRAM با پشتیبانی از 128 گیگابایت رم DDR5-8000 (OC) قرار دارد. این در حالی است که سایر مادربردهای هم‌رده از رم‌های DDR5-7600 پشتیبانی می‌کنند. در قسمت بالایی این اسلات‌ها سه هدر فن دیگر وجود داشته و باقی آن‌ها نیز در بخش پایینی مادربرد جای گرفته‌اند.

گیگابایت از یک هدر 4 پین RGB و یک هدر 3 پین ARGB در گوشه سمت راست مادربرد استفاده کرده و دو هدر مشابه دیگر را نیز در قسمت پایینی مادربرد قرار داده است. در همین بخش کلید پاور، ال ای دی دیباگ و در قسمت پایینی آن‌ها نیز کانکتور 24 پین EPS، دو هدر USB 3.2 Gen 1، یک هدر USB 3.2 Gen 2×2 و کلید آزادسازی PCIe مشاهده می‌شود.

در بحث تغذیه‌ی پردازنده، توان مورد نیاز پردازنده ابتدا از طریق کانکتورهای EPS به کنترلر 20 کاناله‌ی Renesas RAA229131 ارسال شده و سپس از آن‌جا به 20 ماسفت‌ 105A Renesas RAA22010540 منتقل می‌شود. به‌طور کلی ماژول کنترل ولتاژ مادربرد گیگابایت Z790 Aorus مستر توانایی کافی برای رفع نیاز تراشه‌ی Core i9-13900K اینتل را دارد.

در گوشه‌ی پایینی سمت چپ مادربرد یک کدک ALC1220-VB ریلتک و چند خازن طلایی Nicihicon و قرمز WIMA قرار گرفته و در قسمت میانی مادربرد نیز سه PCIe مشاهده می‌شود. PCIe بالایی در صورت فعال نبودن سوکت M2C_CPU تمام شانزده لاین پهنای باند PCIe 5.0 خود را از پردازنده دریافت می‌کند و دو PCIe دیگر نیز با سرعت PCIe 3.0 وظایف خود را اجرا می‌کنند.

زمانی که قطعه‌ای درون سوکت PCIe 5.0 قرار می‌گیرد، اسلات شانزده‌تایی PCIe 5.0 تنها از 8 لاین استفاده می‌کند. توجه داشته باشید که 8 لاین PCIe 5.0 معادل 16 لاین PCIe 4.0 عمل کرده و از این رو از نظر عملکرد هیچ تفاوتی بین آن‌ها وجود ندارد. Z790 Aorus مستر در مجموع دارای پنج سوکت M.2 است که دو عدد از آن‌ها به طور مستقیم به پردازنده متصل است. این دو سوکت از ماژول‌های 110 میلی‌متری پشتیبانی می‌کنند و یکی از سه سوکت دیگر نیز امکان به‌کارگیری ماژول‌های SATA M.2 را دارد.

در سمت راست مادربرد چهار درگاه SATA قرار داشته و در زیر آن‌ها نیز دو هدر فن مشاهده می‌شود. همچنین ال ای دی‌های نمایانگر وضعیت سیستم نیز در کنار هدر تاندربولت به کار گرفته شده‌اند. در صورت بروز مشکل برای قطعات (پردازنده، DRAM ،VGA، بوت)، ال ای دی مربوط به آن قطعه روشن می‌ماند تا شما پیش از راه‌اندازی سیستم نسبت به رفع مشکل آن اقدام کنید. در قسمت پایینی مادربرد نیز چندین درگاه و هدر استاندارد وجود دارد که در لیست زیر به تمامی آن‌ها اشاره شده است.

• پنل صدای جلویی
• هدر 3 پین ARGB
• هدر 4 پین RGB
• حسگر نویز
• هدر فن سیستم 3
• 2 هدر USB-2
• کلید ریست
• فن سیستم 4/5
• هدر TPM
• هدر پاک‌سازی CMOS
• هدر پنل سیستم

در بخش پنل IO مادربرد 14 درگاه USB به چشم می‌خورد که سه عدد از آن‌ها USB-C بوده و باقی آن‌ها نیز درگاه‌ USB-A می‌باشد. همچنین کلید پاک‌سازی CMOS، کلید +Q-Flash، هدرهای آنتن وای فای، درگاه اترنت و خروجی‌های صدای SPDIF و DisplayPort نیز در این بخش مشاهده می‌شود.

نرم افزار، عملکرد و بنچمارک

بایوس مادربرد Z790 Aorus مستر با نسخه‌ی Z690 تفاوت چندانی ندارد و تفاوت اصلی آن‌ها در پشتیبانی مادربرد جدید گیگابایت از تراشه‌های رپتور لیک اینتل است. حالت Easy Mode هر دو بایوس اطلاعات کافی در مورد سیستم، چگونگی تغییر ترتیب بوت و فعال‌سازی پروفایل‌های حافظه‌ی XMP را در دسترس قرار داده و حالت Advanced Mode نیز تمامی اطلاعات مورد نیاز برای ایجاد تغییر در پردازنده و حافظه را ارائه می‌دهد.

همچنین بخش زیادی از گزینه‌های اورکلاکینگ در همین بخش وجود داشته و به‌طور کلی اطلاعات مورد نیاز به خوبی دسته‌بندی شده و دسترسی به آن‌ها آسان است. ابزار اصلی گیگابایت برای مادربرد Z790، نرم‌افزار اپ سنتر (App Center) است. این نرم‌افزار امکان دسترسی به اپلیکیشن‌های مرتبط با مادربرد، برخی از تظنیمات ویندوز و دیگر اپلیکیشن‌های شخص ثالث را فراهم می‌کند.

شما می‌توانید در این بخش به راحتی و با کلیک روی اپلیکیشن مورد نظر، آن را دانلود و از آن استفاده کنید. به‌ طور کلی این نرم‌افزار بسیار کاربردی بوده و ابزارهای متعددی را دسترس قرار می‌دهد.

جمع بندی

سوالی که شاید برای بسیاری از کاربران پیش بیاید این است که آیا مادربردهای Z790 نسبت به Z690 برتری دارد؟ در پاسخ به این سوال می‌توان گفت که اگر شما در حال حاضر از مادربرد Z690 و تراشه‌های نسل 12 اینتل استفاده می‌کنید، نیازی به خرید مادربرد Z790 ندارید اما در صورتی که هدف شما استفاده از تراشه‌های نسل 13 اینتل است، Z790 به شما پیشنهاد داده می‌شود.

مادربرد گیگابایت Z790 Aorus مستر در بنچمارک‌های مختلف عملکرد خوبی را از خود به جا گذاشته اما تفاوت عملکرد آن با مادربردهای Z690 به قدری نیست که به راحتی قابل شناسایی باشد. در نتیجه می‌توان گفت که انتخاب بهترین مادربرد Z790 موجود در بازار به نیاز کاربران بستگی دارد.

در صورتی که شما به درگاه 10GbE نیاز داشته و قصد پرداخت هزینه‌ی بیشتر برای ویژگی‌های مذکور را ندارید، گیگابایت Z790 Aorus مستر بهترین گزینه به حساب می‌آید. همان‌طور که گفته شد، تفاوت مادربردهای Z790 اگرچه چندان چشمگیر نیست و هر کدام از آن‌ها نیاز اکثر کاربران را رفع می‌کنند اما گیگابایت نیز محصول قابل توجهی را در دسترس قرار داده است.