موتورسواری حق همه است؛ نگاهی به ممنوعیت موتورسواری بانوان در ایران و پیامدهای آن
موتورسواری حق همه است؛ نگاهی به ممنوعیت موتورسواری بانوان در ایران و پیامدهای آن
در حالی که زنان ایرانی در بسیاری از عرصه‌های اجتماعی، ورزشی و حتی رانندگی خودرو خوش درخشیده‌اند، همچنان از دریافت گواهینامه موتورسواری محروم هستند. این محدودیت نه‌تنها تبعیض‌آمیز است، بلکه پیامدهای حقوقی، اجتماعی و ایمنی گسترده‌ای برای زنان و جامعه به همراه داشته است. آیا وقت آن نرسیده قوانین مربوط به موتورسواری بانوان با واقعیات امروز بازنگری شود؟
مقدمه:
موتورسیکلت در بسیاری از کشورها، وسیله‌ای کارآمد، کم‌هزینه و سریع برای جابجایی درون‌شهری است. در ایران نیز، با توجه به گسترش شهرنشینی، افزایش ترافیک، گرانی خودرو و بنزین، تقاضا برای موتورسواری میان بانوان رو به افزایش است. با این حال، زنان در ایران برخلاف مردان، هنوز به‌صورت قانونی امکان دریافت گواهینامه موتور ندارند. این موضوع نه‌تنها حقوق نیمی از جامعه را نادیده می‌گیرد، بلکه موجب بروز مشکلات حقوقی و اجتماعی جدی نیز شده است.
پیامدهای عدم اعطای گواهینامه موتور به زنان:
۱. مشکلات حقوقی پس از تصادف
وقتی یک زن بدون گواهینامه موتور دچار تصادف شود (چه مقصر باشد چه نباشد)، به‌دلیل نداشتن گواهینامه و عدم امکان استفاده از بیمه شخص ثالت ممکن است از دریافت کامل دیه یا حمایت بیمه‌ای محروم شود. در دادگاه نیز چنین فردی در موقعیت ضعیف‌تری قرار می‌گیرد.
۲. افزایش خطرات جانی و عدم آموزش
در نبود مسیر قانونی برای موتورسواری بانوان، آموزش رسمی و اصولی نیز اتفاق نمی‌افتد. در نتیجه، بسیاری از زنانی که به صورت خودآموخته موتورسواری می‌کنند، در معرض خطرات بیشتری قرار دارند.
۳. تبعیض آشکار جنسیتی
هرچند درقوانین اعطای گواهینامه موتورسیکلت در ایران اشاره‌ای به جنسیت نشده اما تعبیر به ممنوعیت برای بانوان شده است. این ممنوعیت نه بر اساس دلایل فنی یا ایمنی، بلکه تنها بر اساس جنسیت اعمال می‌شود؛ در حالی که هیچ دلیل علمی وجود ندارد که زنان نتوانند مانند مردان موتورسواری ایمن و حرفه‌ای داشته باشند.
۴. افزایش نارضایتی اجتماعی و شکاف قانونی
در دنیای امروز، محدودیت‌های مبتنی بر جنسیت نه‌تنها غیرقابل دفاع است، بلکه به افزایش نارضایتی عمومی و فاصله بین قانون و واقعیت‌های جامعه دامن می‌زند.
۵. از بین رفتن قبح قانون شکنی
درحالی که بسیاری از بانوان یا به ناچار و یا به واسطه علاقه ناچار به راندن موتورسیکلت هستند، قانون با این مسئله مواجه می شود که تعداد زیادی جرم اتفاق افتاده درحالی که از دید عموم و جامعه این حرکت جرم نیست و این تضاد باعث تقابل قانون با مردم شده و می‌تواند در آینده منجر به قانون‌شکنی در عرصه‌های دیگر به علت از بین رفتن قبح شکست قانون شود.
دلایل غیرمنطقی یا قابل نقد برای عدم صدور گواهینامه:
| دلیل عنوان‌شده | نقد منطقی |
|---|---|
| حفظ حیا و عرف جامعه | حفظ حیا با پوشش و فرهنگ ممکن است، نه با محروم‌سازی نیمی از جامعه از حقوقشان. |
| ایجاد ناهنجاری اجتماعی | در بسیاری از شهرهای ایران، زنان در حال حاضر نیز با موتورهای برقی یا دوچرخه تردد می‌کنند و با استقبال عمومی مواجه شده‌اند. |
| امنیت بانوان | محدودسازی به‌جای آموزش، فرهنگ‌سازی و ایجاد امنیت، راهکار درستی نیست. برعکس، قانونی شدن موتورسواری، امنیت را بیشتر می‌کند. |
مزایای اعطای گواهینامه موتور به بانوان:
| مزیت | توضیح |
|---|---|
| افزایش ایمنی و آموزش رسمی | زنان می‌توانند مانند مردان، آموزش اصولی ببینند و با قوانین راهنمایی و رانندگی آشنا شوند. |
| دسترسی به حمل‌ونقل ارزان و سریع | به‌ویژه در شهرهای پرترافیک و مناطق کم‌درآمد، موتورسواری یک گزینه مقرون‌به‌صرفه برای بانوان است. |
| رونق اقتصادی و بازار موتورسیکلت | افزایش تقاضا از سوی زنان، باعث رونق بازار، اشتغال و تنوع محصولات خواهد شد. |
| حضور برابر در فضاهای شهری | تردد آزادانه زنان با موتورسیکلت، گامی به‌سوی عدالت جنسیتی در حمل‌ونقل است. |
| پیشگیری از قاچاق، تخلف و ناامنی | وقتی موتورسواری قانونی باشد، کنترل آن هم ممکن‌تر و مؤثرتر خواهد بود. |
تجربه کشورهای دیگر در زمینه موتورسواری بانوان:
| کشور | وضعیت موتورسواری بانوان |
|---|---|
| عربستان سعودی | از سال ۲۰۱۸ با اصلاح قوانین، بانوان مجاز به دریافت گواهینامه رانندگی و موتورسواری شدند. |
| افغانستان (در دوره حکومت طالبان) | در بسیاری از مناطق تحت کنترل طالبان، موتورسواری برای زنان محدود یا ممنوع است. |
| اندونزی | موتورسواری بانوان بسیار رایج است و آموزش رسمی وجود دارد، اما در برخی استان‌های مذهبی محدودیت‌هایی اعمال شده بود که بعدها لغو شد. |
| هند | موتورسواری زنان کاملاً قانونی است، حتی در برخی ایالت‌ها زنان در حال آموزش رانندگی به دیگران هستند. |
| ترکیه، مالزی، تایلند، ویتنام | زنان نه‌تنها گواهینامه دارند بلکه بخش بزرگی از موتورسواران را تشکیل می‌دهند. |
| کشورهای اروپایی و آمریکا | هیچ محدودیت خاصی وجود ندارد و بانوان در مسابقات حرفه‌ای موتورسواری هم شرکت می‌کنند. |
پیشنهادات برای ایران:
۱. ایجاد چارچوب قانونی شفاف برای صدور گواهینامه موتور به بانوان با رعایت ملاحظات فرهنگی (مثلاً الزام پوشش خاص در هنگام رانندگی).
2. آموزش رسمی و فرهنگ‌سازی عمومی برای پذیرش اجتماعی موتورسواری بانوان.
3. اختصاص مسیرهای ویژه یا پارکینگ‌های امن برای بانوان موتورسوار.
4. تشویق استفاده از موتورسیکلت‌های برقی با طراحی مناسب برای بانوان.
5. الگوگیری از کشورهایی که با حفظ هنجارهای اجتماعی، این مسئله را مدیریت کرده‌اند.
جمع‌بندی:
محروم‌کردن نیمی از جمعیت کشور از حقوق ابتدایی مانند آموزش و دریافت گواهینامه موتورسواری، نه‌تنها تبعیض‌آمیز است، بلکه تبعاتی مانند کاهش ایمنی، افزایش نارضایتی، آسیب حقوقی پس از حوادث و عقب‌ماندگی از مسیر توسعه را به همراه دارد. تجربه کشورهای دیگر نشان می‌دهد که با مدیریت درست، زنان می‌توانند موتورسواری ایمن، مؤثر و حرفه‌ای داشته باشند. وقت آن رسیده که قانون‌گذاران ایرانی نیز با نگاهی واقع‌بینانه، این قانون قدیمی و غیرمنطقی را بازنگری کنند.
