ماجرای تسلا مدل S در ایران برای مهندسی معکوس!

روز گذشته، یک دستگاه تسلا مدل S موجود در ایران، توسط معاون علمی رئیس جمهور به خبرنگاران معرفی شد. ظاهرا هدف از واردات این نمونه، انجام امور تحقیقاتی و مهندسی معکوس است.

بدون شک، تولید خودرو یکی از امور پیچیده در صنعت امروز دنیا محسوب می‌شود. یک وسیله‌ی نقلیه‌ی مدرن، خواه بنزینی یا برقی، مجموعه‌ای از تجهیزات گوناگون با فناوری‌های متفاوت را تشکیل می‌دهد. به همین دلیل، علوم مختلف از مکانیک جامدات و سیالات گرفته تا مهندسی الکترونیک، متالورژی و حتی نساجی برای ساخت خودرو لازم هستند.

صنعتگران ایرانی از چند دهه قبل به خودروسازی علاقه نشان دادند؛ اما به دلایل مختلف، تولید خودرو در ایران نتوانست هماهنگ با استانداردهای جهانی پیش رود. حالا با گذشت زمان، خودروسازی ایران به دو بخش مونتاژکار برای مدل‌های چینی و سازنده‌ی خودروهای غیراستاندارد متفاوت از محصولات روز دنیا تقسیم می‌شود.

جالب‌تر اینکه، خودروسازان ایرانی، اعم از سایپا و ایران خودرو، طی چند دهه در زمینه‌ی الگوبرداری از شرکت‌های خارجی هم کوتاهی کردند. برندهای چینی، به خوبی توانستند با استخدام مهندسان خارجی و خرید تجهیزاتی مثل موتور و گیربکس و پلتفرم از خودروسازان معروف دنیا، خیلی زود صاحب فناوری شوند؛ اما غول‌های زیان‌ده ایرانی همچنان با تکبر بی‌مانند خود، تلاش می‌کنند تا به تنهایی و لاک‌پشتی، پیشرفت کنند.

شکی نیست که صنعت ایران، از نظر مهندسی الکترونیک و امکان ساخت قطعات الکترونیکی، ضعف‌های جدی دارد. با نگاهی به لوازم خانگی ساده مثل یخچال و ماشین لباس‌شویی ساخت ایران، به راحتی می‌توان متوجه شد که بخش‌های مرتبط با الکترونیک، ساخت چین یا دیگر کشورهای دنیا هستند. این شرایط، زمانی جالب‌تر می‌شود که خودروسازان ایرانی، بخواهند خودروی برقی تولید کنند.

مهندسی معکوس، عبارتی کلیشه‌ای و پرتکرار در کلام مسئولان ایرانی است. ظاهرا بازکردن یک وسیله‌ی پیشرفته‌ی ساخت خارج، راهی ساده و راحت برای مشابه‌سازی تجهیزات مختلف، محسوب می‌شود؛ اما زمانی که ایران در بعضی علوم پایه مهندسی، مثل متالورژی و الکترونیک، فاقد زیرساخت است، فرایند مهندسی معکوس غیرممکن خواهد بود.

به راستی چرا خودروسازان ایرانی، پس از چند دهه کسب تجربه در تولید یا مونتاژ مدل‌های مختلف، نمی‌توانند پیشرانه‌های توربوشارژ ارزان قیمت ساخت چین را در داخل کشورمان تولید کنند؟ هم‌اکنون هزاران خودروی چینی مجهز به موتور توربوشارژ، گیربکس اتوماتیک یا CVT در ایران وجود دارند؛ اما ظاهرا مهندسی معکوس برای تولید چنین تجهیزاتی غیرممکن است، چراکه زیر ساخت لازم برای تولید قطعات تشکیل‌دهنده‌ی آن‌ها، فراهم نیست.

یک خودروی احتراقی ساده، دارای لوازم الکترونیکی متنوع است که عموما در ایران تولید نمی‌شوند. ادوات فلزی مربوط به موتور و گیربکس هم، آلیاژهای متفاوت دارند که ساخت یا قالب‌گیری بسیاری از آن‌ها برای صنعت‌گران ایرانی، مشکلات فراوان دارد.

حال تصور کنید، ورود یک دستگاه تسلا مدل S به ایران چه نتیجه‌ای برای صنعت‌ ایران خواهد داشت. خصوصا زمانی که معاون علمی رئیس جمهور، هدف را مهندسی معکوس و الهام‌گرفتن از محصولی اعلام می‌کند که یکی از گران‌ترین و پیچیده‌ترین خودروهای خانوادگی جهان است.

چند سوال از واردکنندگان تسلا

آیا واقعا بهتر نبود در کنار تحقیقات علمی روی تسلا مدل S، چند مدل برقی ساده و ارزان قیمت چینی به قصد مهندسی معکوس وارد ایران شوند؟ نقش خودروسازان بزرگ و با سابقه‌ی کشورمان در این ماجرا چگونه است؟ آیا پیش از اجرای پروژه واردات تسلا با هدف الگوبرداری، معاون محترم رئیس جمهور یا هر نهاد دولتی دیگر، با خودروسازان یا کارشناسان آنها مشورت کرده‌اند؟

روح‌الله دهقانی فیروزآبادی معاون علمی و فناوری رئیس‌جمهور، ساختن یک خودرو در حد و اندازه تسلا و استانداردهایش در ایران را یک اتفاق ممکن دانست و به خبرنگاران گفته است:

 بحث الهام گرفتن است، ما هیچ چیز را کپی نمی‌کنیم. همه دنیا همین طور هستند، حتی در طراحی هواپیما. این کار در دنیا غیر قانونی است اما ما به قصد تحقیق این ماشین را باز کرده‌ایم. ماشین را خریده‌ایم و دوست داشتیم آن را باز کنیم. گناه که نکرده‌ایم.»

من به‌عنوان معاون علمی و فناوری دوست دارم جوان ایرانی خودرویی سوار شود که دوستش دارد و به آن حس خوبی دارد. این امر واقعا شدنی است و دور نیست.

نگارنده امیدوار است همزمان با خرید تسلا مدل S توسط طرف ایرانی و اقدام به واردات آن، تجهیزات شارژ این خودروی امریکایی نیز تهیه شده باشد.